KUR’AN’DA ANLATI ve RESMETME
.jpg)
Kelimelerle Resim Çizmek: Kur’an’daki Görsel Anlatı ve Müteşabih Dil
İnsanlık, var olduğu günden beri bir "iz bırakma" derdinde. Mağara duvarlarına çizilen bizon figürlerinden, Mısır’daki devasa lahit kabartmalarına kadar her şey aslında aynı cümleyi kuruyor: "Ben buradaydım ve bunları yaşadım."
Peki, binlerce yıl önce taşlara kazınan bu görsel anlatı geleneği, ilahi bir mesajla birleştiğinde nasıl bir forma bürünür? Gelin, Kur’an’ın o meşhur kıssalarına ve "müteşabih" dediğimiz derin diline bir de bu gözle, bir sanat tarihçisi titizliği ama bir dost sohbeti sıcaklığıyla bakalım.
1. Taşa Kazınan Hayat:
Eski medeniyetlerin mezar odalarına girdiğinizde sizi sadece yazılar değil, devasa sahneler karşılar. Tarla süren çiftçiler, taç giyme törenleri, fırtınalı denizler... Bunlar sadece süs değil; yaşanmış bir hayatın görsel özetidir. İnsan zihni, soyut kavramlardan ziyade somut sahneleri hatırlar. Birine "sabırlı ol" demekle, bir kuyunun dibinde tek başına kalmış Yusuf’un sessizliğini izletmek arasında dev bir fark vardır. İşte Kur’an, bu kadim yöntemi alır ve onu kelimelerle birer "zihin tablosuna" dönüştürür.
2. Kur’an Bir Tarih Kitabı mıdır?
Eğer Kur’an’ı düz bir tarih kitabı gibi okursanız, birçok detayın "eksik" olduğunu düşünebilirsiniz. Çünkü Kur’an kronolojik bir tarih anlatmaz. O, bize bir sahne sunar.
Tarihçi der ki: "Musa şu tarihte, şu koordinatta baraj’a ulaştı."
Kur’an der ki: "Asanı baraja vur!" (Şu anı hayal edin: Arkada yaklaşan ordu, önde devasa su birikintisi ve elinde sadece bir asa olan bir adam ve infilak...)
Kur’an, gereksiz ayrıntıları ayıklayıp bizi doğrudan o sahnenin içine fırlatır. Biz o an Musa ile birlikte terler, Yusuf ile birlikte o kuyunun serinliğini hissederiz.
3. Müteşabih Dil: Her Bakışta Değişen Tablo
"Müteşabih" kelimesi kulağa biraz teknik gelebilir ama aslında çok estetik bir anlamı var: Çok boyutlu, sembolik anlatım.
Bir sanat galerisinde durduğunuzu düşünün. Bazı tablolar vardır ki, ne anlatıldığı çok nettir (Muhkem). Bazıları ise baktığınız açıya, o anki ruh halinize ve bilgi birikiminize göre size yeni şeyler söyler (Müteşabih).
İlahi dil, müteşabih ayetlerle bize şunu söyler: "Bu sadece bir hikaye değil, bu senin hayatının bir yansıması. Bugün bu sahneye baktığında hüzün görebilirsin, yarın ise aynı sahnede bir çıkış yolu bulacaksın."
4. Hayatın İçinden Üç Büyük Sahne
A. Yusuf’un Gömleği: Bir Sembolün Anatomisi Yusuf kıssası, bir gömlek üzerinden üç farklı duyguyu resmeder:
Yalanın resmi: Üzerine sahte kan sürülmüş bir gömlek.
İffetin resmi: Arkadan yırtılmış bir gömlek.
Müjdenin resmi: Gözleri açan bir gömlek. Burada "dürüstlük" üzerine bir konferans dinlemiyoruz; bir gömleğin değişimini izleyerek dürüstlüğü öğreniyoruz.
B. Nuh’un Gemisi: Kaosun Ortasındaki Huzur Dalgalar dağlar gibi yükselirken, derme çatma (gibi görünen) bir gemi... Bu bir kurtuluş tablosudur. Kur’an bize "güvenmeyi" anlatmaz, o geminin içine binmenin huzurunu resmeder.
C. Firavun’un Sarayı: Güç ve Acziyet Sarayın ihtişamı ile bir asanın karşısındaki çaresizlik. Bu sahne, dünya malına güvenmenin ne kadar kırılgan olduğunu anlatan en güçlü görseldir.
Sonuç: Okuyucu mu, Oyuncu mu?
Kur’an kıssalarını okurken aslında bir müzenin koridorlarında gezmiyoruz. O sahneler bugün de kurulmaya devam ediyor.
Kuyuda mısın?
Sarayda bir sınavda mısın?
Yoksa fırtınalı bir denizin kıyısında mısın?
İnsanlığın lahitlere çizdiği o resimler, Kur’an’da canlanıp bizim hayatımıza dokunuyor. Kur’an bir "geçmiş zaman masalı" değil; bugünümüzü anlamlandıran, kelimelerle çizilmiş dev bir hayat panoramasındır.
UYARI / HATIRLATMA
Yorumlar
Yorum Gönder