🔀 İlk EMİR İKRA ?
Kur’an’da geçen ilk vahiy olan Alak Suresi 1. ayet şöyledir:
> اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ
“Oku! Yaratan Rabbinin adıyla oku.”
---
1. “Ümmî” ne demek?
Kur’an’da Peygamber Muhammed için kullanılan “ümmî” kelimesi genellikle "okuma yazma bilmeyen" anlamında yorumlanır. Ancak bu yorum, klasik anlayışın bir parçasıdır. Kur’an merkezli bir analizle “ümmî” kelimesinin:
Ümm (anne) kökünden türediği,
“Anasırdan, temel bilgiden, ilk kaynaktan gelen” anlamı taşıdığı,
Veya “kitap ehli olmayan, Tevrat ve İncil’den habersiz toplum” anlamında kullanıldığı görülür.
Nitekim A’râf 157-158 gibi ayetlerde “ümmî” topluluklardan bahsedilirken, bu onların kitap ehli olmadığını ifade eder.
Sonuç: “Ümmî” demek otomatik olarak “okuma yazma bilmeyen” demek değildir. Bu yüzden Peygamber’in okuryazar olup olmamasından çok, önceki vahiy kültürüne dair eğitimi olmayan biri olması vurgulanır.
---
2. “Oku” emri ne anlama gelir?
“İqra’” fiili Arapçada yalnızca harfleri telaffuz etmek değildir. Şunları kapsar:
Sesli ya da sessiz aktarma,
Anlama, değer biçme,
Şahitlik etme ve duyurma,
Bir mesajı anlamlandırarak aktarma.
Bu bağlamda, vahyin ilk kelimesi olan "İqra" şu şekilde okunabilir:
> “Anlamaya, kavramaya, şahit olmaya başla – ama bunu Rabbinin adıyla yap.”
Buradaki “Rabbinin adıyla” vurgusu, anlamlandırma sürecinin ilahi rehberlikle olması gerektiğini söyler.
---
3. Rabbin ilk emrinin anlamı
“Oku, Rabbinin adıyla” ifadesi, bir bilgi emri değil, bir bilinç emridir. Vahyin amacı, bilgi vermekten çok bir şuur ve sorumluluk bilinci oluşturmaktır.
Bu emir, Kur’an’ın epistemolojisini de tanımlar:
Bilgi kutsal değil, Rabbe bağlı bilgi kutsaldır.
Sadece “bilmek” değil, bilgiyi neyle ve kimin adına okuyorsun? sorusu esastır.
---
Sonuç: Okuma bilmeyene "oku" denir mi?
Evet, Kur’an’ın “oku” emri:
Sadece yazılı metin okumak değildir,
Hayatı, yaratılışı, insanı, vahyi idrakle ve anlamla kavramak çağrısıdır.
Bu bağlamda, okuma-yazma bilmeyen birine dahi "anla, kavra, şahit ol, duyur" emri verilebilir. Çünkü mesele harfleri dizmek değil, bilinci uyandırmaktır.
---
