"Tek Kaynak Olarak Kur’an ve Son Nebi Sonrası Tutumlar"
Kur’an’da “ya bunu değiştir ya da başka bir şey getir” diyenlerin tutumlarını ve bu söylemin Nebi sonrası dönemde nasıl kurumsallaştığını inceleyeceğiz.
---
Kur’an Perspektifinden “Başka Bir Kitap Getir” Söyleminin Tarihsel Seyri
Kur’an’da, son nebi Muhammed’e yönelik “bize bundan başka bir Kur’an getir veya onu değiştir” (Yunus 10/15) diyenlerin talebi, ilahi mesajın birliğini ve değişmezliğini sorgulayan tarihsel bir zihniyeti yansıtır. Bu çalışma, söz konusu talebin nebevî dönemdeki içeriğini analiz ederek, bu yaklaşımın Nebi sonrası nasıl teolojik ve kurumsal bir forma büründüğünü, Kur’an dışı otoritelerin nasıl oluşturulduğunu ortaya koymayı amaçlamaktadır.
---
Kur’an kendisini “mübin” (apaçık), “hakîm” (hikmet sahibi) ve “müsaddık” (öncekileri tasdik eden) bir kitap olarak tanımlar. Kur’an merkezli din anlayışının temel özelliği, tevhid ilkesiyle tutarlı biçimde sadece Allah’ın hüküm koyucu olarak tanınmasıdır (Yusuf 12/40). Ancak tarih boyunca bu ilkeye karşı birçok epistemolojik ve teolojik sapma yaşanmıştır. Bunlardan biri de “başka bir Kur’an getir” söylemidir.
---
🔸️Kur’an’da “Başka Bir Kitap Getir” Söylemi
Kur’an’da bu talep en açık biçimiyle şu ayette yer alır:
> “Ayetlerimiz kendilerine açık açık okunduğu zaman, bize şöyle derlerdi: ‘Bize bundan başka bir Kur’an getir veya bunu değiştir!’ De ki: Onu kendi nefsime göre değiştirmem benim için olacak şey değildir. Ben sadece bana vahyedilene uyarım.” (Yunus 10/15)
Bu söylem, Kur’an’ın hem içeriğinden hem de yönteminden rahatsız olanların yaklaşımıdır. Ayetin devamında Nebi’nin cevabı, vahyin değiştirilemezliğini ve onun sadece aracı olduğunu vurgular: “Ben onu kendiliğimden değiştiremem.” Bu tutum Allah’ın kelamına karşı bir alternatif arayışıdır ve doğrudan şirki ima eder: İlahi otoritenin dışında yeni bir kaynak aramak.
---
🔸️Nebi Sonrası: Kur’an Dışılığı Nasıl Kurumsallaştı?
Nebi hayattayken gelen bu tepkinin Nebi sonrası biçimi, Kur’an dışı otoritelerin teşekkülüyle devam etmiştir. Bunlar şu başlıklarda toplanabilir:
a) Sözlü Rivayet Kurumunun Mutlaklaştırılması
Hadis külliyatı, başlangıçta bireysel izlenimlerin aktarımı olarak ortaya çıksa da zamanla “dinî hüküm” kaynağı haline getirilmiştir. Bu durum, Kur’an’ın "tamamlanmış kitap" oluşuna ters düşmektedir (En‘âm 6/115). Son nebinin dahi kendi sözlerini vahiy olarak sunmadığı bir sistemde, ondan sonra gelenlerin beşerî yorumları bağlayıcı hale gelmiştir.
b) Mezhepî Fıkıh ve Kur’an’a Rağmen Hüküm Tesisleri
Mezhepler, Kur’an’ın doğrudan hükümlerine rağmen farklı hükümler üretmiş, bu da Kur’an’ın “tek hüküm kaynağı” olma iddiasına aykırı yapılar doğurmuştur. Örneğin Kur’an’da recm cezası yokken, bazı fıkhî mezhepler bu cezayı “sünnetle sabit” diyerek dinin parçası saymıştır.
c) Kelam ve Felsefî Söylemlerin Kur’an’ın Üzerine Çıkması
Kelam okulları Kur’an’ın sahih anlamlarını metafizik tartışmalara kurban ederek asli mesajdan sapmışlardır. Özellikle kader, Allah’ın sıfatları gibi konularda Kur’an’ın sade dili yerini karmaşık, felsefi spekülasyonlara bırakmıştır.
---
🔸️Kur’an’ın Tek Kaynak Oluşuna Dair Vurgular
Kur’an kendisini “mufassal” (ayrıntılı) (En‘âm 6/114), “mübin” (apaçık) (Yusuf 12/1), “hâkim” (hikmetli) (Yâsin 36/2) ve “hâkim” (hüküm koyan) bir kitap olarak tanımlar. Aynı şekilde:
> “Bu Kur’an bana, sizi ve ulaştığı herkesi uyarayım diye vahyolundu.” (En‘am 6/19)
Kur’an’ın hitabı tüm insanlığa ve zamana şâmildir. Bu, yeni bir kitaba ya da ilave açıklamalara ihtiyaç olmadığını da beraberinde getirir.
---
🔸️🔹️Sonuç
Kur’an’ın “tek kaynak” oluşu, onun hem ilahi menşeini hem de hüküm koyucu tek merci oluşunu ifade eder. “Bundan başka bir kitap getir” söylemi, sadece tarihsel bir talep değil; aynı zamanda her çağda tekrar eden bir sapma biçimidir. Nebi sonrası dönemde bu talep, doğrudan dillendirilmese de “fiilî olarak” gerçekleşmiş; Kur’an’ın yetkisini sınırlayan, onu tamamlayan (!) veya açıklayan ikinci kaynaklar oluşturulmuştur. Bu sebeple Kur’an’a dönüş çağrısı, yalnızca bireysel bir iman tercihi değil, aynı zamanda epistemolojik bir inkılaptır.
---
