“İnsan, kendi programını (hevasını) Allah’ın programına (hamd’e) karıştırdığında şirk doğar.”
Bu ifade, tevhid ile şirk arasındaki farkı derin ve ontolojik bir düzeyde tanımlar.
🧭 1. Hamd: İlahi Program ve Yaratılış Yasası
Kur’an’a göre hamd sadece “övmek” değildir.
Hamd, her şeyin:
Varlık sebebi,
İşlevsel amacı,
Kendisine yüklenmiş görev,
ve bu görevle Allah’a yönelmesi (fıtrî bağlılık)
demektir.
"Elhamdu lillahi Rabbi’l-âlemîn" “Hamd, âlemlerin Rabbi Allah’a aittir.” (Fâtiha 1:2)
→ Yani program, düzen, yasa, amaç... hepsi O'na aittir.
---
🧠 2. Hevâ: Kendi Programını Koymak
Kur’an'da hevâ, insanın arzularını mutlaklaştırması, yani kendini yasa koyucu ve yol gösterici hale getirmesi olarak betimlenir.
أَفَرَأَيْتَ مَنِ ٱتَّخَذَ إِلَـٰهَهُۥ هَوَىٰهُ “Hevâsını tanrı edineni gördün mü?” (Câsiye 45:23)
Bu, şu anlama gelir:
İnsan, Allah’ın “hamdine” göre değil,
Kendi “beğenisine”, “çıkarına” ve “tasarımına” göre bir yaşam programı oluşturduğunda,
→ kendisini Allah yerine koymuş olur.
Ve işte bu, Kur’an’ın tanımına göre şirktir.
---
⚖️ 3. Şirk: Yetki Karışmasıdır
Kur’an’da şirk, sadece putlara tapmak değil, yetki karışmasıdır.
"Lehü’l-hamd" → Hamd yalnızca Allah’a aittir.
Ama insan, “Ben de belirleyiciyim, benim de hükmüm geçerli” dediğinde:
→ Allah’a ait olan “program” alanına müdahale eder.
→ İlahi programa alternatif program koyar.
Bu şirk, doğrudan ontolojik bir isyandır.
---
🌌 4. Tesbih Eden Evren - Heva ile Karıştığında Bozulur
Kur’an’da doğa, gökler, taşlar, kuşlar ve hatta dağlar bile hamd ile tesbih eder.
“Göklerde ve yerde olanlar O’nu hamdiyle tesbih ederler…” (İsrâ 44)
Ancak insan, hevasıyla bu düzene müdahale ettiğinde:
- Doğa bozulur,
- Ahlak yozlaşır,
- Fıtratın dengesi kaybolur.
Kur’an’ın tabiriyle:
"Fesâd" (bozgunculuk) ortaya çıkar. "Yerde bozgunculuk yapmayın" uyarısı (Bakara 11) da bu bağlamdadır.
---
🔁 5. Çözüm: Hamde Dönüş = Tevhide Dönüş
O halde çözüm, Allah’ın hamdine (programına) teslim olmak, yani:
Fıtrata uygun yaşamak,
İlahi yasaya tâbi olmak,
Hevayı ilahlaştırmamak,
Allah dışında hiçbir kaynaktan mutlak doğru türetmemek.
İşte bu, tevhidin kendisidir.
---
📌 Sonuç Cümlesi (Manifesto gibi):
Tesbih, Allah’a ait programa itaat etmektir.
Hamd, o programın bilinçle onaylanmasıdır.
Hevâ, kendi programını icat etmektir.
Şirk, hevâyı hamde ortak etmektir.
Tevhid, hamdi yalnızca Allah’a tahsis etmektir.
UYARI / HATIRLATMA
Bu metinlerde yer alan görüş, yorum ve çıkarımlar, beşerî çabanın bir ürünüdür.
Lütfen her ifadeyi Kur’an’ın bütünüyle değerlendirin; ayetlerin rehberliğinde tartın, ölçün ve doğrulayın.
Hakikatin tek ölçüsü Allah’ın kitabıdır. Yanlış varsa bize, doğru varsa Allah’a aittir.
Diğer kategorize edilmiş yazılarımıza aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz
