🌐 Kurban: Üretimin Şükrü, Toplumun Arınması, Beyt’e Yöneliş
Kâbe’nin inşasıyla birlikte başlayan İbrahimî çağrı, yalnızca bir mimari değil, aynı zamanda bir toplumsal bilinç, yöneliş ve üretim sistemidir. Bu sistemin en derin tezahürlerinden biri de “hedy”, yani adanmış kurbandır. Kur’an, kurbanı sadece bir ritüel değil, üretimin anlamlanması ve insanın toplumsal davranışlarını arındırması bağlamında bir nusuk olarak konumlandırır.
1. Üretim ve Kurban İlişkisi: Kazanç Tanrı’ya Adanır
İnsan üretir: hayvan yetiştirir, toprağı işler, emek verir. Kur’an’daki “hedy”, işte bu üretimin bir parçasının şükür bilinciyle Beyt’e yöneltilmesidir.
> “Onların ne etleri ne kanları Allah’a ulaşır; O’na ulaşan yalnızca sizin takvanızdır.” (Hac 22:37)
Burada vurgulanan, üretimin sonucu değil, niyetidir. Kurbanda amaç sadece bir hayvanı kesmek değil, o üretimin bilinçli bir parçasını Allah’a adamak, böylece kendi benliğini ve mal merkezli eğilimlerini törpülemektir.
2. Hedy: Kâbe’ye Yönelen Toplumsal Denge
Kâbe'ye yöneltilen kurban, sadece bireysel bir ibadet değildir. Bu, aynı zamanda toplumun dayanışmasını, açların gözetilmesini, üretilen zenginliğin paylaşılmasını temsil eder.
> “Onları hem kendiniz yiyin, hem kanaatkâr ve ihtiyaç sahiplerine yedirin.” (Hac 22:36)
Bu paylaşım, toplumda statü farklarını yumuşatır, açlıkla mücadele eder, bireysel üretimin toplumsal sorumluluğa dönüşmesini sağlar. Hedy, böylece sınıfsal kopuşlara karşı İbrahimî bir denge hamlesidir.
3. Beyt: Tüm Üretimlerin Kıblesi
İbrahim, Beyt’i inşa ettikten sonra “bize menâsikimizi öğret” (Bakara 2:128) diyerek yalnızca taş duvarları değil, ahlakî ve toplumsal yapıyı da kurmak istemiştir. Kurban bu yapının taşıyıcılarından biridir. Kâbe, bu anlamda üretimin yöneldiği, kutsandığı, dönüştüğü merkeztir.
Bu yöneliş aynı zamanda ticaretin değil, teslimiyetin merkezi olmasını sağlar:
> “Allah, Kâbe’yi... insanlar için bir kıyam (denge merkezi) kıldı; hedy’yi ve işaretli kurbanlıkları da...” (Maide 5:97)
Kurban, Kâbe’yi arzuların değil, takvanın merkezi kılar.
4. Maddi Hediye Değil, Davranışsal Takdim
Kur’an’da Kâbe’ye altın, ziynet ya da maddi hediye takdimi yoktur. Hedy üzerinden kurbanlaşan hayvan, bir davranış biçiminin, niyetin, şükrün ve adanmışlığın sunumudur. Üretimle elde edilen mal, eğer şirkle, bencillikle, gösterişle, yani sapma ile sunulursa kurban değil, şirk olur.
İşte bu yüzden İbrahimî çağrıda, “hacca gelin” değil, “kendinizi temizleyerek gelin” denmiştir.
---
Sonuç: Üreten İnsan, Arınan Toplum, Dirilen Beyt
Kur’an’daki kurban, hayvanı değil niyeti kesmektir. Üreten insan, üretimini Allah’a yönelterek kendi içindeki benlik duvarlarını yıkar. Bu teslimiyet, toplumu dayanışmacı ve adil bir yapıya çeker. Ve böylece Kâbe, süslenen değil diriltilen, dolaşılan değil yönlenilen bir merkez haline gelir.
--
