Hurûf-u Mukattaa - 20 Saflıktan çöküşe

 

İHLAS, ŞİRK, NİFAK, FISIK, ZULÜM

Kur’ân’ın Ahlâkî–Ontolojik Merkezini Oluşturan Beş Ana Kavramın Harf–Kök ve Ayet Analizi

---

GİRİŞ: Neden Bu Beş Kelime?

Kur’an, insan ile Allah arasındaki ilişkinin nasıl kurulacağını değil, neden bozulduğunu da harf harf açıklayan benzersiz bir kitaptır.
İşte bu beş kök:

• İhlas → ilişkinin saflaşması

• Şirk → ilişkinin bölünmesi

• Nifak → ilişkinin iki yüzlü hâle gelmesi

• Fısk → ilişkinin sınır dışına taşması

• Zulüm → ilişkinin hakikate ve hakka ters düşmesi

Bu kavramlar birbirini takip eden bir manevî çürüme zinciri gibidir.
Kök-harf analizi bu gidişatı görsel olarak da gösterir.

---

1. İHLÂS (خ ل ص)

Kök: خ ل ص — “ayıklamak, saflaştırmak, süzmek”

Harf-resimleri

خ (Hâ’) → İç boşluk, derinlik

Dıştan içe doğru bir arınma hareketi.

ل (Lâm) → Bağlanma, yönelme

Süzülen şeyin “merkeze yönelmesi”.

ص (Sâd / Ṣâd) → Saflık, yoğun iç disiplin

Son hâlin korunması.

Birleşik anlam

İhlas = içini (خ) temizleyip merkeze (ل) yöneltmek ve saf hâli (ص) korumak.

Ayet omurgası

“Ve din yalnız O’nun için hâlis kılınmıştır.” (Zümer 39/3)

İhlas: tektanrıcılığın psikolojik ve ontolojik durumu.

---

2. ŞİRK (ش ر ك)

Kök: ش ر ك — “ortak koşmak, birleştirmek, karıştırmak”

Harf-resimleri

ش (Şîn) → Dağılma, çatallanma

Üç dişli form: yönlerin çoğalması.

ر (Râ) → Akış, hareket

Dağılan şey yön değiştirir.

ك (Kâf) → Alan, kapsama

Farklı etkilerin içine alınması.

Birleşik anlam

Şirk = yönün çoğalıp (ش) akışın bölünmesi (ر) ve alanın sabit merkezden kopmasıdır (ك).

Ayet omurgası

“Şirk büyük bir zulümdür.” (Lokman 31/13)

---

3. NİFAK (ن ف ق)

Kök: ن ف ق — tünel açmak, iki yüzlü geçit, iç–dış farkı

Harf-resimleri

ن (Nûn) → Çekirdek/iç

İç merkez, gizli taraf.

ف (Fâ) → Açılış, çıkış

Ağız/açılış → dışa vurum.

ق (Kâf) → Kuvvet, alan

Gizli iç ile açık dışın ortak alanı.

Birleşik anlam

Nifak = iç (ن) ile dışın (ف) birbirine zıt alanlar (ق) oluşturmasıdır.

Nifak, şirkten farklıdır:

• şirk → ortak otoriteler

• nifak → çift yüzlü otorite

Ayet omurgası

“Kalplerinde hastalık vardır...” (Bakara 2/10)

---

4. FISIK / FÂSIK (ف س ق)

Kök: ف س ق — kabuğundan çıkmak, sınır aşmak

Harf-resimleri

ف (Fâ) → Açık ağız, çıkış

Bir şey kabuğundan çıkar.

س (Sîn) → Yol, çizgi

Çıkan şey yolu terk eder.

ق (Kâf) → Alan

Yeni ama sapmış bir alan oluşur.

Birleşik anlam

Fısk = sınırdan çıkış (ف), çizgiyi terk ediş (س), sapmış yeni bir alan açmak (ق).

Ayet omurgası

“Fâsık topluma hidayet edilmez.” (Munâfikûn 63/6)

---

5. ZULÜM (ظ ل م)

Kök: ظ ل م — karanlıklaştırmak, haksızlık etmek

Harf-resimleri

ظ (Zâ / Ẓâ) → Baskı, gölge

Aydınlığın üzerine örtü çekmek.

ل (Lâm) → Yönelme, bağlanma

Baskının uygulandığı yön.

م (Mîm) → Yayılım, oluşma

Sonuç: gölge hâlin yayılması.

Birleşik anlam

Zulüm = bir şeyi (özellikle hakkı) karanlık bir gölge ile bastırmak ve yönünü bozmak.

Ayet omurgası

“Allah insanlara zulmetmez; insanlar kendi nefislerine zulmeder.” (Yunus 10/44)

---

BU BEŞ KAVRAM ARASINDAKİ KUR’ÂNİ HİYERARŞİ

1. İHLAS → merkez

2. ŞİRK → merkezin bölünmesi

3. NİFAK → merkezin içten kırılması

4. FISIK → merkezin dışa taşması

5. ZULÜM → bozulan merkezin başkalarına zarar vermesi

Bu zincir, insan ruhunun saflıktan çöküşe gidişini anlatır.

Kur’an’da birçok pasaj bu beşliyi aynı bağlamda işler:

• Bakara 2. sure

• Tevbe 9

• Mü’minûn 23

• Hucurât 49

• Nahl 16

• Zümer 39

UYARI / HATIRLATMA

Bu metinlerde yer alan görüş, yorum ve çıkarımlar, beşerî çabanın bir ürünüdür.

Lütfen her ifadeyi Kur’an’ın bütünüyle değerlendirin; ayetlerin rehberliğinde tartın, ölçün ve doğrulayın. 

Hakikatin tek ölçüsü Allah’ın kitabıdır. Yanlış varsa bize, doğru varsa Allah’a aittir.

Diğer kategorize edilmiş yazılarımıza aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz

• 🗝 KONU BAŞLIKLARI 🔻