Kalp ve Şaşkınlık İlişkisi
Kur’an’da Kalp ve Şaşkınlık İlişkisi
Kur’an’da “kalp” (قلب) sözcüğü, biyolojik olarak kan pompalayan organı değil, insanın özünü, merkezini, kişiliğini ve düşünce dünyasını temsil eder. Araplar, yaşadıkları heyecanların ve duyguların kalp atışlarına yansıdığını gözlemledikleri için “kalp”i hislerin merkezi saymış; zamanla düşünce ve tefekkürün merkezi anlamında da kullanmışlardır.
Aslında akıl ve idrakin merkezi biyolojik olarak beyin olsa da, dilde “akıl = kalp” özdeşliği oluşmuştur. Bu da edebî mecaz (mahalliyet mecazı mürseli) yoluyla ortaya çıkmış, giderek yerleşmiş bir kullanımdır. Dolayısıyla Kur’an’da “kalp” sözcüğü, insanın aklını, bilincini, iradesini, zihinsel fonksiyonlarını kapsayan bir merkez olarak anlaşılmalıdır.
1. Kalbin Anlam Katmanları
Kur’an’da kalp:
-
Düşünme ve anlama merkezidir: “Onlar yeryüzünde dolaşmadılar mı ki, düşünecek kalpleri olsun?” (Hac, 22/46)
-
İman ve inkârın mekânıdır: “Allah onların kalplerini mühürlemiştir.” (Bakara, 2/7)
-
Doğruluk veya sapmanın belirleyicisidir: “Rabbimiz! Bizi doğru yola erdirdikten sonra kalplerimizi eğriltme.” (Âl-i İmrân, 3/8)
Demek ki Kur’an’da “kalp”, hem zihinsel hem de ahlâkî yönelişin merkezidir.
2. Kalplerin Benzeşmesi
Kur’an, kalplerin bazen aynı fikir ve inançta birleştiğini de bildirir. Bu, özellikle hakka karşı direnişte ve inkârda ortaya çıkar:
-
“Bilgisiz olanlar dediler ki: ‘Allah bizimle konuşmalı değil miydi, yahut bize bir mucize gelmeli değil miydi?’ Onlardan öncekiler de onların dediği gibi demişti. Kalpleri birbirine benzedi.” (Bakara, 2/118)
Bu ayette “kalplerin benzeşmesi”, tarih boyunca hak karşısında müşriklerin ve inkârcıların aynı bahaneyi üretmelerine işaret eder. Nûh, Hûd, Sâlih, İbrahim kavimleriyle Firavun’un; Musa’ya karşı çıkan İsrailoğullarıyla Hz. Peygamber dönemindeki Yahudi ve müşriklerin zihinsel yapısı farklı değildir. Hepsi aynı kalıptan çıkmış gibi aynı itirazları dile getirmiştir.
-
“Bize kavuşmayı ummayanlar, ‘Melekler indirilseydi ya da Rabbimizi görseydik’ dediler. Andolsun ki onlar büyüklük tasladılar ve azgınlıkta ileri gittiler.” (Furkân, 25/21)
-
“Kitap Ehli senden gökten bir kitap indirmeni istiyor. Onlar Musa’dan daha büyüğünü istemişlerdi de ‘Allah’ı bize açıkça göster’ demişlerdi. Zulümleri sebebiyle yıldırım onları yakalamıştı.” (Nisâ, 4/153)
Bu örnekler, kalplerin benzerliği = inanç ve düşünce kalıplarının tekrar etmesi demektir. Kalp aynı şüpheleri, aynı kibri, aynı inkârı üretir.
3. Kalbin Şaşması
Kur’an, kalbin şaşmasını şu kavramlarla anlatır:
-
Zeyğ (Eğrilme, Kayma): “Rabbimiz! Bize hidayet verdikten sonra kalplerimizi eğriltme.” (Âl-i İmrân, 3/8)
-
İnkilâb (Geriye dönmek): “Muhammed ölürse yahut öldürülürse gerisin geri mi döneceksiniz?” (Âl-i İmrân, 3/144)
-
Dalâlet (Sapma): “Allah kimi saptırırsa, onun için yol gösteren yoktur. Onların kalplerini eğrilik içinde bırakır.” (Saff, 61/5)
Bu kavramların ortak noktası, kalbin şaşırarak hakikatten uzaklaşmasıdır.
4. Şaşkınlığın Sebepleri
Kur’an, kalplerin şaşmasının sebeplerini şöyle sıralar:
-
Kibir: “Kalplerinde büyüklük tasladılar.” (Nahl, 16/23)
-
Haktan yüz çevirmek: “Onların kalpleri vardır, onlarla anlamazlar.” (A‘râf, 7/179)
-
Dünyevî tutkular: “Onların kalpleri dünya hayatına bağlanmıştır.” (Tevbe, 9/55)
-
Günahın kalbi paslandırması: “Hayır! İşledikleri günah, kalplerini paslandırdı.” (Mutaffifîn, 83/14)
5. Kalbin Şaşkınlıktan Korunması
-
Dua: “Rabbimiz! Bize hidayet verdikten sonra kalplerimizi eğriltme.” (Âl-i İmrân, 3/8)
-
Zikir: “Kalpler, ancak Allah’ın zikriyle huzur bulur.” (Ra‘d, 13/28)
-
Takvâ: “Allah’a karşı sorumluluk bilincine sahip olursanız, size doğruyu yanlıştan ayırt edecek bir anlayış verir.” (Enfâl, 8/29)
Sonuç
Kur’an’da kalp, aklın ve bilincin merkezi olarak gösterilmiş; şaşırması da aklın sapması, düşüncenin kayması, inancın bozulması anlamına gelmiştir. Kalplerin benzeşmesi, tarih boyunca inkârcıların aynı düşünce kalıplarında birleşmesi demektir. Kalbin şaşkınlıktan korunması ise ancak dua, zikir ve takvâ ile mümkündür.
Yorumlar
Yorum Gönder