İnsanın Ayrılmaz Eşi: Arkadaş, Akran ve İblis’in Rolü

 

Kur’ân’da Karîn Kavramı İncelemesi

1. Dilsel Köken

• قرين [karîn] sözcüğü, Arapça’da “yakın, beraber, eş, akran, yoldaş” demektir.

• Türkçe’deki “akran” kelimesi de bu kökten gelir.

• “Kur’an’da karîn” denildiğinde, kişiye sürekli eşlik eden, onunla birlikte yaşayan bir “yakın eşlikçi” kastedilir. Bu eşlikçi, hem arkadaş hem de ayartıcı güç (İblis/şeytan) bağlamında geçer.

---

2. Kur’an’daki Kullanımları

Sözcük, Kur’an’da 7’si tekil, 1’i çoğul olmak üzere 8 kez geçer. Bunları tek tek görelim:

a) Kaf Suresi (50/19-29)

Burada kıyamet sahnesi anlatılır. Her insana “bir karîn” eşlik etmektedir. Hesap günü bu karîn şöyle der:

“İşte yanımdaki hazır!” (50:23)

Buradaki karîn, kişinin dünyadaki kötü yönünü temsil eden “İblis”tir. O, kişiyi ayartan, onunla doğan ve mahşere kadar ayrılmayan yoldaştır.

---

b) Saffat Suresi (37/51-53)

“Benim bir karîn’im vardı, bana ‘Öldüğümüzde gerçekten mi yeniden diriltileceğiz?’ derdi.”

Buradaki karîn, inkârcı akran/arkadaş anlamındadır. Yani dünya hayatında kişiyi inkâra teşvik eden yakın dost.

---

c) Zuhruf Suresi (43/36-38)

“Rahman’ın zikrinden yüz çevirene bir şeytanı musallat ederiz, o artık onun karîni olur… Ne kötü karîndir!”

Buradaki karîn, şeytanın kişiye sürekli eşlik etmesi anlamında kullanılır. Kişi bunu “dost ve rehber” zanneder, ama aslında yoldan çıkarıcıdır.

---

d) Nisa Suresi (4/36-38)

İyilik yapılacak çevre sayılırken şöyle denir:

“…yanındaki arkadaşa (el-ceri’l-karîb), yol arkadaşına…”

Burada karîn kelimesi, yakın dost/arkadaş anlamındadır. İnsan ilişkilerinde “yanında bulunan karîn” iyi ilişkiler kurulması gereken bir yakındır.

---

e) Fussilet Suresi (41/25)

“Onlara birtakım karînler (eşlikçiler) sardık, onlar da önlerindekini ve arkalarındakini süslü gösterdiler.”

Burada karînler çoğul olarak geçer ve inkârcıları aldatan şeytanî dostlar kastedilir.

---

3. Anlam Katmanları

Kur’an’da karîn iki düzlemde anlam kazanır:

1. İnsanî Düzlem:

   • Akran, arkadaş, yakın dost (Nisa 4/36; Saffat 37/51).

   • İnsanın sosyal hayatındaki etkili çevresini temsil eder.

2. İblis/Şeytanî Düzlem:

   • Kişinin sürekli yanında olan, onu yanlış yola sevk eden şeytan (Zuhruf 43/36-38; Fussilet 41/25; Kaf 50/23).

   • Bu yönüyle karîn, insanın içsel düşmanı (nefs/iblis) veya dışsal ayartıcı güç olarak görülür.

---

4. Kıyamet Bağlamında Karîn

Kaf 19-29’da mahşer sahnesinde karîn’in rolü öne çıkar:

• Karîn, kişiyi mahşere getirir ve aleyhinde şahitlik yapar.

• Günahkâr kişi ise İblis’i suçlamak ister, ama İblis onu reddeder (İbrahim 14/22).

• Böylece karîn, hem dünyada hem ahirette kişiye eşlik eden, ama sonunda onu yüzüstü bırakan şeytandır.

---

5. Teolojik Sonuçlar

• Karîn, kişiden ayrı bir varlık değil, kişinin kötü yönünün somutlaşmış hâli olabilir. (Yani “iblisleşmiş benlik” veya “içsel düşman” gibi.)

• Kur’an’da insanın sorumluluğu, karîn’in etkisine rağmen bireysel olarak vurgulanır: “Benim size zorlayıcı gücüm yoktu, sadece çağırdım, siz icabet ettiniz” (İbrahim 14/22).

• Bu, insanın özgür iradesi ile imtihana tabi tutulduğunu gösterir.

---

Sonuç

• Karîn, Kur’an’da hem arkadaş/akran hem de iblis/şeytanî eşlikçi anlamlarında kullanılır.

• Dünya hayatında kişiyi sürekli etkiler, mahşerde ise onun aleyhine tanıklık eder.

• Karîn ile insan arasındaki ilişki, insanın sosyal çevresi ve içsel benliği üzerinden okunabilir: doğru dost “hidayete”, yanlış dost ise “sapmaya” götürür.