Kuranda Yönetim: Soydan mı, Liyakattan mı?

Babadan oğula geçen sistem mi, bir köyün bağrından çıkıp okuyarak bir yönetim makamına gelebileceğiniz sistem mi?

Hangisi İslâmî?

Kur’an’da Yönetim: Soydan mı, Liyakattan mı?

Tarih boyunca insanlar yönetimi ya soy zinciri üzerinden ya da liyakat üzerinden kurmuşlardır. Kur’an ise bu iki yol arasında net bir ayrım yapar: Yönetim, babadan oğula geçen bir miras değil; bilgi, güç ve adaletle ehil olanlara verilen bir emanettir.

1. Soyun Yetersizliği

Kur’an, yönetim ve sorumlulukta soy bağını hiçbir zaman belirleyici ölçü yapmaz.

Nûh’un oğlu, babası peygamber olmasına rağmen kurtarılmadı (Hûd 11:45–46).

İbrahim’in babası putperestti (En‘âm 6:74).

Peygamberimizin oğulları vefat etti; soy üzerinden bir iktidar zinciri bırakılmadı.

Bu örnekler, soyun ne kurtarıcı ne de yönetimde bir öncelik sebebi olduğunu gösterir.

---

2. Talût Kıssası: Yönetimde Ölçü

Kur’an’ın en çarpıcı örneği Talût’tur. İsrailoğulları bir kral istemişti. Ancak Allah, onların beklentisinin dışında Talût’u seçti:

“Allah onu sizin üzerinize seçti; bilgide ve bedende üstün kıldı.” (Bakara 2:247)

Onların itirazı şuydu:

“Ona nasıl hükümdarlık verilir? Biz ondan daha çok mala sahibiz!” (Bakara 2:247)

Bu ayet, yönetimde iki yanlış ölçüyü ifşa eder:

Soy üstünlüğü (belli bir aileden gelmek),

Servet üstünlüğü (zenginlik).

Allah’ın ölçüsü ise şudur:

Bilgi (ʿilm),

Güç (quvve).

Talût kıssası, Kur’an’ın yönetimde soy ve malı değil, liyakat ve ehliyeti esas aldığını gösterir.

---

3. Yusuf Kıssası: Bilgi ile Yükselmek

Bir diğer örnek Yusuf kıssasıdır. Yusuf, zindandan çıkıp ülkenin hazinelerinin başına getirildi. Onun talebi şuydu:

“Beni ülkenin hazineleri üzerine görevlendir; çünkü ben iyi koruyucuyum, bilgiliyim.” (Yûsuf 12:55)

Yusuf, peygamber oğlu olmasına rağmen görevlendirilmesinin gerekçesi soy değil, bilgi ve güvenilirlikti.

---

4. Kur’an’ın İlkesi: Emaneti Ehline Vermek

Kur’an, bu ilkeyi evrensel bir hüküm olarak ortaya koyar:

 “Allah size, emanetleri mutlaka ehline vermenizi emrediyor. İnsanlar arasında hükmettiğinizde adaletle hükmedin.” (Nisâ 4:58)

Burada “emanet”, yönetim dahil bütün toplumsal sorumluluklardır. Ölçü ise açıktır: Ehlilik ve adalet.

---

5. Sonuç

Kur’an’a göre:

Babadan oğula geçen iktidar: İnsanların icadıdır, adaleti değil çıkarı korur.

Liyakat ve bilgiyle kazanılan yönetim: Allah’ın kitabında defalarca vurgulanan modeldir.

📌 Şaşırtıcı Gerçek: Eğer yönetim soyla belirlenmiş olsaydı, Talût seçilmez, Yusuf hapisten devletin başına gelmez, “emaneti ehline verin” ilkesi inmezdi.

---

👉 Kur’an’ın mesajı açıktır: Yönetim bir miras değil, bir emanettir. Emanet ise ancak ehline verilir.