Tüketim mi Tükeniş mi? Kur’an’da İsrafın Anatomisi”

Kur’an’da İsraf: Tüketimin Ötesinde Ruhun Çöküşü

Kur’an’da “israf” kelimesi, genellikle “savurganlık” olarak çevrilmiştir. Ancak lügatlerde ve Kur’an’daki bağlamında israf, çok daha geniş ve derin bir kavramdır: 

İlahi hakkı eksiltmek, ölçüyü bozmak, kendine ve topluma zarar vermek. Bu makalede israfın kökeni, Kur’an’daki kullanım biçimleri ve günümüz dünyasına mesajı ele alınacaktır.

---

1. İsrafın Dilsel Kökeni ve İlk Kullanımı

Kök: “سرف – Seref” → “Amaç karşıtlığı, haddi aşmak, duyarsızlık, hata, cahillik, ölçüsüz hırs.”

Kadim lügatlerde, hata yapan kişiye “racülün serif’ül fuad”, aklı bozuk kimseye “serif’ül akl” denmiştir.

İlginç bir kullanım: Böcek sarmış araziye, kulakları kesik koyuna, yaprakları kemirilmiş ağaca da “serif” denmiştir.

👉 Buradan hareketle israf, bir ağacı yiyip kurutan küçücük tırtıl (السُرْفَة – sürfe) metaforuyla tanımlanmıştır. Yani israf, bir şeyi yavaş yavaş kemirerek azaltmak, hakkını eksiltmek, küçültmek demektir.

---

2. Kur’an’da İsraf Kavramının Anlam Katmanları

Kur’an’da “israf” sözcüğü 23 kez geçer ve hepsi if‘âl babındandır, yani “bir şeyi eksiltmek, bozmaya yönelmek” fiilinden türetilmiştir.

Kadim anlamı dikkate alındığında israf:

“Bir şeyin hakkını tam vermemek, tırtıklamak, eksiltmek, küçültmek, hakka tecavüz etmek.”

Buna göre Kur’an’daki israf kullanımları dört temel bağlamda görülür:

1. Şirk, küfür ve zulüm (A‘râf 7:81; Yûnus 10:83; Şuarâ 26:151-152; Yâsîn 36:19)

2. Kendi nefsine kötülük etmek, günahlarla kendini tüketmek (Zümer 39:53)

3. Helal nimetleri haram kılmak veya masum bir canı öldürmek (En‘âm 6:141; İsrâ 17:33)

4. Mal ve imkânları Allah’ın hakkından eksilterek kullanmak (Nisâ 4:6; Furkân 25:67)

---

3. Kur’an’da İsrafın Eleştirisi

En‘âm 6:141: “Hasat günü de onun hakkını verin ve onun hakkından eksiltme yapmayın. Şüphesiz Allah, hakkı eksiltenleri sevmez.”

Âl-i İmrân 3:92: “Sevdiğiniz şeylerden Allah yolunda harcamadıkça iyiliğe erişemezsiniz.”

Bakara 2:267: “Kendinizin göz yummadan alıcısı olamayacağınız pis şeyleri vermeyin.”

👉 Bu ayetler, infakta kalitesiz şey vermek, miktarı kısmak veya hakkı azaltmak davranışını doğrudan “israf” olarak niteler.

Yani israf, yalnızca çok yemek veya fazla harcama değil;

Az vermek, kötü vermek, Allah’ın hakkını kısmak da israftır.

---

4. İsrafın Boyutları

Ekonomik: Kaynakları Allah hakkını vermeden kullanmak → vergi kaçırmak, adil paylaşımı engellemek.

Ahlaki: Allah için yapılması gereken kulluğu azaltmak, dini yozlaştırmak.

Toplumsal: Fakirin hakkını yemek, paylaşım adaletini tırtıklamak.

Ruhsal: Günahlarla kendini kemirmek; tıpkı yaprağı yiyen kurt gibi içten içe çürümek.

---

5. Günümüz İçin Mesaj

Kur’an’a göre israf, yalnızca fazla tüketmek değil, Allah’ın hakkını ve kulların hakkını azaltmaktır.

Fakirin hakkını vermemek,

Kalitesiz infakla Allah’ı kandırmaya kalkmak,

Toplumsal adaleti bozan sistemler kurmak → hepsi israftır.

Dolayısıyla modern dünyadaki “savurganlık” anlayışı, Kur’an’daki israfın sadece küçük bir parçasıdır. Asıl israf, adaleti kemiren ve hakkı eksilten her davranıştır.

---

Sonuç

Kur’an’daki israf kavramı, dar anlamıyla “savurganlık” değil, ölçüsüzlük ve hakkı tırtıklamadır. Bir ağacı kemiren tırtıl gibi insan da kendi varlığını ve toplumun değerlerini yavaş yavaş çürütür.

➡️ İsraf eden, aslında başkasının hakkını yiyerek kendi ruhunu tüketendir.