Kur’an’da İsmin Tesbihi

1. Giriş

Kur’an’da tesbih kavramı, genellikle Allah’ı noksan sıfatlardan tenzih edip yüceltmek anlamında geçer. Ancak bazı ayetlerde tesbihin özellikle Allah’ın ismine yöneltilmesi dikkat çeker. Bu durum, Allah’ın zatı ile insanın idraki arasındaki köprünün “isim” olduğunu gösterir. Dolayısıyla, isimlerin arındırılması ve yüceltilmesi, iman bilincinin temel bir boyutunu oluşturur.

---

2. Tesbih Kavramı ve İsmin Tesbihi

• Köken: “س ب ح (s-b-h)” kökü, uzaklaşmak, arındırmak, yüceltmek anlamındadır.

• Terim: Allah’ı her türlü eksiklikten, şirkten, yanlış tasavvurdan uzak bilmek ve yüceltmek.

• İsmin tesbihi: Bir ismi tesbih etmek, aslında o ismin sahibini tesbih etmek demektir. Çünkü bir ismin sahibi, ismin yüceliği ve arınmışlığı ile tanınır. Bazı âlimler “İsim ile sahibi aynıdır” demiş olsalar da, hepsi, ismin arındırılmasındaki maksadın sadece sözlük anlamlarının değil, asıl olarak sahibinin arındırılması olduğunu kabul etmişlerdir.

Dolayısıyla, “ismin tesbihi”nden maksat, kendisine yakışmayan isim ve sıfatların Rabbimizden uzak tutulmasıdır. Gerek bâtıl inançlarla (örneğin, bazı varlıklarla Allah’ı ilişkilendirmek) gerekse hile, tuzak, intikam gibi konularda O’na yakıştırılan isim ve sıfatları Rabbimizden uzaklaştırmak, O’nun ismini ve dolayısıyla bizzat Kendisini her türlü eksiklikten korumaktır.

---

3. Kur’an’daki Ayetler

1. A’lâ 1

   سَبِّحِ اسْمَ رَبِّكَ الْأَعْلَى

   “En yüce Rabbinin ismini tesbih et.”

2. Vâkıa 74, 96

   فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ الْعَظِيمِ

   “Büyük Rabbinin ismini tesbih et.”

3. Hâkka 52

   فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ الْعَظِيمِ

   “O hâlde büyük Rabbinin ismini tesbih et.”

4. İnsan 25

   وَاذْكُرِ اسْمَ رَبِّكَ بُكْرَةً وَأَصِيلًا

   “Sabah akşam Rabbinin ismini an.”

Bu ayetler, Allah’ın isminin her zaman ve her mekânda, müşriklerin dediklerinden arındırılmış şekilde hatırlanması gerektiğini vurgular.

---

4. İsmin Tesbihinin Anlam Boyutları

1. Zihinsel boyut:
   Allah’ın isminin yanlış tasavvurlardan, şirkten ve bâtıl isnatlardan korunması.

2. Dilsel boyut:
   Allah’ın adının boş yere kullanılmaması; alay, yalan veya haksız yemin gibi yollarla kirletilmemesi.

3. Ahlâkî boyut:
   Allah’ın adıyla yapılan işlerin temiz ve dürüst olması; “Allah adına” denilerek yapılan her davranışın sorumluluk bilinci taşıması.

4. İbadet boyutu:
   Namaz ve dua gibi ibadetlerde, Allah’ın isminin tesbihi açıkça görülür. Örneğin secdede “Subhâne rabbiyel-a‘lâ”, rükûda “Subhâne rabbiyel-azîm” denmesi, Kur’an’daki ayetlerin pratiğe geçirilmesidir.

5. Zamana yayılmış tesbih:
   Ayetlerde sabah-akşam, gündüz-gece Rabbini tesbih et! denilmesi, tesbihin sadece belirli vakitlerde yapılan bir ritüel değil, sürekli bir bilinç hali olduğunu gösterir.

6. Şirke karşı koruyucu bir tavır:
   Allah’ın ismini şirkten, yanlış anlamlardan ve bâtıl isnatlardan uzak tutmak tesbihin özüdür. Mekkeli müşriklerin Allah’a melekleri kız isnat etmeleri veya diğer toplulukların yanlış isnatları, Kur’an’da reddedilmiş ve bu reddediş “ismin tesbihi” olarak açıklanmıştır.

---

5. Sonuç

Kur’an’da “ismin tesbihi”, sadece dilde tekrarlanan bir zikir değil, iman bilincinin özüdür. Rabbimizin adını bâtıl inançlardan, şirkten ve insana yakıştırılan yanlış sıfatlardan uzak tutmak, aslında O’nun zatını yüceltmektir. Bu yönüyle tesbih, hem bireysel bir bilinç hali hem de topluma Allah’ı doğru tanıtma sorumluluğudur. Böylece kul, Rabbini müşriklerin isnatlarından arındırır; Allah’ın ismini, en yüce bir isim olarak yüceltir.

UYARI / HATIRLATMA

Bu metinlerde yer alan görüş, yorum ve çıkarımlar, beşerî çabanın bir ürünüdür.

Lütfen her ifadeyi Kur’an’ın bütünüyle değerlendirin; ayetlerin rehberliğinde tartın, ölçün ve doğrulayın. 

Hakikatin tek ölçüsü Allah’ın kitabıdır. Yanlış varsa bize, doğru varsa Allah’a aittir.

Diğer kategorize edilmiş yazılarımıza aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz

• 🗝 KONU BAŞLIKLARI 🔻