Dinin Amaçları ve Araçları
Dinin Amaçları ve Araçları: Amaç–Araç İlişkisini Doğru Anlamak
1. Giriş
Bir sorunu çözmenin ilk şartı, onu doğru kavramaktır. Sınava bir yıl boyunca çalışan bir öğrenci, sınav sırasında soruyu yanlış anlarsa, bildiği konuyu bile yanlış cevaplayabilir. Din de böyledir: Amaçlarla araçlar birbirine karıştırıldığında, sonuç umulduğu gibi olmayacaktır.
Kur’an’ın uyarılarına göre şeytan, insanları çoğunlukla araçları kutsallaştırarak amaçlardan uzaklaştırır. Böylece kişi, dini yaşadığını zannederken aslında özünden kopar.
2. Dinin Amaçları
Kur’an perspektifinden bakıldığında dinin temel amaçları şu başlıklarda toplanabilir:
-
Eşitlik ve Adalet: Fakir ile zengini aynı seviyede buluşturmak, herkesin aynı secdede birleşmesini sağlamak, sınıfsal ayrımları ortadan kaldırmak.
-
Doğruluk ve Dürüstlük: Yalan söylememek, hakkı savunmak, adaletli davranmak.
-
Sosyal Dayanışma: Yetimi, yoksulu, işçiyi, mazlumu korumak; barınaksıza ev sağlamak, aç olanı doyurmak, çıplağı giydirmek.
-
Ekonomik Adalet: Faizi, haksız kazancı, yolsuzluğu ve sömürü düzenlerini kaldırmak; kaynakların adil paylaşımını sağlamak.
-
Özgürlük ve Kardeşlik: İnsanlar arasında kast sistemi benzeri ayrımlar olmadan eşitlik, kardeşlik ve özgürlüğü yaşatmak.
3. Dinin Araçları ve Amaç–Araç İlişkisi
3.1. Namaz
Namaz, özünde kardeşliği pekiştiren, toplumsal dayanışmayı canlı tutan bir ibadettir. Peygamber’in namazdan sonra cemaate dönüp, “Bir derdi olan var mı?” diye sorması, bu amacın en güzel örneğidir. Ancak tarih içinde namaz, şekilsel tartışmalara hapsedilmiştir: kaç rekât, elleri kaldırma biçimi, sarık takıp takmama gibi ayrıntılar kutsallaştırılmış; böylece araç, amacın önüne geçmiştir.
3.2. Oruç
Oruç, açların hâlini hissetmek, yoksulu doyurmak ve paylaşmayı öğrenmek için vardır. Kur’an, doyurulması gerekenlerle Allah’ın rızası arasında doğrudan bağ kurar (İnsan 76/9). Fakat zamanla Ramazan, gösterişli iftar sofraları ve ticari bir “din pazarı”na dönüşmüştür. Açlık bir festival haline getirilmiş, asıl amaç olan eşitlik ve dayanışma unutulmuştur.
3.3. Zekât ve Sadaka
Zekât, mali adaleti sağlayan kurumsal bir araçtır; sadaka ise toplumsal yardımlaşmayı güçlendirir. Buradaki maksat, malı “temizlemek” değil, ihtiyaç sahiplerinin hayatını kolaylaştırmak ve toplumsal huzuru temin etmektir.
3.4. Hac ve Kurban
Hac, küresel ölçekte bir eşitlik ve kardeşlik buluşmasıdır. Kurban ise paylaşmayı ve kaynaşmayı sağlar. Kur’an bu noktada açıkça uyarır:
“Onların etleri ve kanları Allah’a ulaşmaz; O’na ancak sizin takvanız ulaşır.” (Hac 22/37)
4. Amaçtan Kopma Tehlikesi
Bugün birçok dindar, aracın kendisini kutsallaştırarak amaca ulaşacağını sanmaktadır.
-
Bir ay aç kalmakla,
-
Günde beş defa eğilip kalkmakla,
-
Kâbe’yi yedi defa tavaf etmekle,
-
Hayvan kesmekle,
-
Saçını örtmekle,
-
Domuz etinden uzak durmakla,
dini kurtuluşun elde edileceğine inanılmaktadır. Oysa bunlar sadece araçtır. Asıl olan; adalet, eşitlik, paylaşım ve zulme karşı direniştir.
5. Sonuç
Din, şekilsel uygulamaların toplamı değildir. Onun amacı, insanı ve toplumu adalet, eşitlik, özgürlük ve kardeşlik temelinde dönüştürmektir. Araçların kutsallaştırılıp amaçların unutulması, imtihanın yanlış anlaşılmasıdır. İnsana düşen, ibadetleri sadece ritüel olarak değil, ilahî gayenin gerçekleştirilmesine vesile kılmaktır.
Yorumlar
Yorum Gönder