Şura: Ortak Aklın İlâhî İlkesi
Kur’an’da Şûrâ: Ortak Akıl ve Yönetimin İlâhî Esası
1. Giriş
Kur’an’da Allah, müminlerle ilgili yönetimin “şûrâ” ilkesine dayanması gerektiğini bildirmektedir. Bu, sadece siyasî bir yöntem değil, vahyin emrettiği bir toplum düzenidir. Şûrâ, bireylerin fikirlerini damıtıp toplum için en doğru çözümü ortaya koymaları demektir. Namaz, infak ve sabır gibi temel ilkelerle aynı düzlemde zikredilmesi, onun sıradan bir uygulama değil, ibadetsel bir yükümlülük olduğunun göstergesidir.
2. Dilsel Köken
-
ش و ر (ş-v-r) kökü, “balı kovandan veya oyuktan çıkarıp ortaya koymak” anlamına gelir.
-
Şûrâ (الشورى) formu, müfâale babındandır. “Büşrâ, zikrâ, fütyâ” gibi mastarlara benzer ve işteşlik yapısı taşır.
-
Terim olarak: “Ehil ve deneyimli kimselerin ortaklaşa çalışmasıyla bir meselenin en doğru ve en tatlı çözümünü ortaya koymak.”
Bu kök bize şunu öğretir: Şûrâ, dağınık fikirlerin özünü süzerek hakikatin balını çıkarma ameliyesidir.
3. Tarihî Zemin
Şûrâ, İslâm öncesinde de bilinen bir yöntemdi. Kur’an, önceki toplumların da benzer danışma meclislerine sahip olduğunu aktarır:
-
Neml 29–35: Sebe Melikesi Belkıs’ın danışma meclisi.
-
Neml 38–40: Süleyman’ın şûrâ uygulaması.
-
Firavun ve Musa döneminde Mısır’da, Şuayb döneminde Medyen’de de şûrâ yapılarının bulunduğu anlatılır.
Yani şûrâ, vahiy gelmeden önce de insanlığın aklî ve toplumsal tecrübesi olarak işlev görmüştür.
4. Kur’an’da Şûrâ ile İlgili Ayetler
a) Şûrâ 36–39
“Onlar ki… Rablerinin çağrısına cevap verirler, salâtı ikame ederler; işleri kendi aralarında şûrâ iledir; kendilerine rızık olarak verdiklerimizden de harcarlar.”
-
Müminlerin övülen niteliği: İşlerini şûrâ ile yürütmek.
-
Namaz ve infak gibi ibadetlerle birlikte anılması, şûrânın ibadet boyutunu ortaya koyar.
-
Mesaj: Şûrâ, kulluğun ayrılmaz bir parçasıdır.
b) Âl-i İmrân 159
“İşlerde onlarla müşavere et; bir kere de azmettin mi, artık Allah’a tevekkül et.”
-
Peygamber’e doğrudan emir: danış.
-
Vahiy alan bir elçi bile, toplumsal işlerde istişareyle yükümlüdür.
-
Mesaj: Şûrâ, Peygamber’in sünnetidir.
c) Bakara 233
“… Çocuklarını emzirme hususunda, aralarında istişare ederek anlaşsınlar.”
-
Aile içi meselelerde dahi şûrâ emredilir.
-
Bu, şûrânın sadece devlet işlerinde değil, bireysel ve ailevi düzeyde de gerekli olduğunu gösterir.
5. Şûrâ’nın Boyutları
-
Bireysel Boyut: Kişi kendi sınırlı bakışını aşar, başkalarının aklından yararlanır.
-
Toplumsal Boyut: Yönetim, tek kişinin keyfine değil, ortak iradeye dayanır.
-
İtikadî Boyut: Şûrâ, tevhîdin sosyal izdüşümüdür. Allah birdir, kullar eşittir; hiçbir kul ilahlaştırılamaz.
-
Pratik Boyut: İstişare, hatadan sakınmanın en güvenli yolu ve en doğru kararı bulmanın aracıdır.
6. Kısas ile Çözümleme
-
Namaz → bireysel teslimiyet
-
İnfak → toplumsal dayanışma
-
Şûrâ → ortak yönetim
Bu üçlü birlikte zikredilmiştir (42/38). Bu, Kur’an’ın toplum modeli özetidir.
7. Sonuç
Kur’an’da şûrâ, bir “demokratik gelenek”ten ibaret değil, ilâhî bir ilkedir. Müminler şûrâ olmadan müminlik sıfatını tam yaşayamazlar. Peygamber’in istişare ile yükümlü kılınması, bu ilkenin vazgeçilmezliğini gösterir.
➡️ Vurucu cümle:
“Salatsız İslâm toplumu olamayacağı gibi, şûrâsız İslâm toplumu da olamaz.”
Yorumlar
Yorum Gönder