Sözün Yaldızı ve Gerçekten Sapma

 

Zuhrufu’l-Kavl: Kur’an’da Sözün Yaldızı ve Gerçekten Sapma

1. Kavramın Kökeni

“Zuhruf” kelimesi, Arapçada altın anlamına gelir. Daha sonra “ziynet, süs, gösteriş” gibi mecazî anlamlara kaymıştır. Buna göre “zuhrufu’l-kavl”, “süslenmiş, cilalanmış, yaldızlı sözler” demektir.

Kur’an bu kavramı özellikle hakikati perdeleyen, gerçeği bozarak sunan sahte retorik için kullanır. Yani mesele sadece “güzel konuşmak” değil, hakikati örten bir dil oyunudur.

---

2. Kur’an’da Zuhruf Kavramı

Kur’an’da “zuhruf” kelimesi birkaç bağlamda geçer:

• Altın ve süs eşyası anlamıyla:

  “Evlerini gümüşten tavanlar, üzerine çıkacakları merdivenler, kapılar ve tahtlar, hepsini gümüşten yapar, üzerlerine de ziynetler (zuhruf) serperdik. Ama bütün bunlar sadece dünya hayatının geçici zevkidir.” (Zuhruf 43:33-35)

Burada “zuhruf”, dünyevî süsün aldatıcılığı için kullanılır.

• Sözün süslenmesi (zuhrufu’l-kavl):

  “İşte böylece biz, her peygambere insan ve cin şeytanlarını düşman kıldık. Onlardan kimi, aldatmak için birbirine yaldızlı sözler (zuhrufu’l-kavl) fısıldar. Rabbin dileseydi bunu yapamazlardı. O halde onları uydurduklarıyla baş başa bırak.” (En‘âm 6:112)

Bu ayet, süslenmiş sözün sadece edebî sanat değil, şeytani bir strateji olduğunu ortaya koyar. Hakikati perdelemek için kullanılan bir manipülasyondur.

---

3. Sözün Yaldızı ile Gerçeğin Çarpıtılması

Kur’an’ın “zuhrufu’l-kavl” eleştirisi, aslında propaganda ve manipülasyonun özüne işaret eder.

• Hak sözü basit, açık, anlaşılırdır.

• Batıl ise ambalajlanmak zorundadır. Çünkü çıplak hâliyle çirkin ve dayanılmazdır.

Bu yüzden tarih boyunca:

• Firavun’un çevresindeki sihirbazlar,

• Mekke müşriklerinin şairleri, hatipleri,

• Halkı etkilemek isteyen propagandacılar,

hep “sözün yaldızını” kullanmışlardır.

---

4. Şiir ve Yaldızlı Söz

Kur’an, şiiri ve şairleri özellikle Mekke döneminde eleştirmiştir:

“Şairlere ise azgınlar uyar. Görmez misin, onların her vadide şaşkınca dolaştıklarını ve yapmadıklarını söylediklerini?” (Şuarâ 26:224-226)

Şiir, doğası gereği benzetme ve abartı sanatıdır. Hakikati söylemek değil, hayali süslemek için vardır. İşte bu noktada “zuhrufu’l-kavl” ile örtüşür.

Kur’an’daki bu eleştiri, sanatın veya edebiyatın tümden reddi değil, hakikati örten bir süsleme aracı hâline gelmesi eleştirisidir.

---

5. Günümüze Yansıması

Bugün “zuhrufu’l-kavl” kavramını şu alanlarda görebiliriz:

• Siyasi propaganda: Hakikatin süslü yalanlarla gizlenmesi.

• Reklam ve medya dili: Yaldızlı ifadelerle hakikatin örtülmesi.

• Popüler söylem: Gerçekten uzak ama kulağa hoş gelen sloganlar.

Bu açıdan bakıldığında, Kur’an’ın uyarısı şaşırtıcı derecede günceldir:

Hakikati basit, yalın, net şekilde söylemek yerine; onu cilalayan, süsleyen, yalanı cazip gösteren diller her çağda şeytani bir işlev görür.

---

6. Sonuç

“Zuhrufu’l-kavl”, sadece edebî bir süsleme değil, hakikatin gizlenmesi için kullanılan sahte bir dil estetiğidir. Kur’an, insanı bu tür “yaldızlı sözlerin” büyüsünden kurtarıp, özün, hakikatin, apaçık sözün (kavl-i sadîd) peşine yönlendirir.

“Ey iman edenler! Allah’tan korkun ve doğru söz söyleyin (kavlen sedîdâ).” (Ahzâb 33:70)

Kur’an’ın çağrısı açıktır: Sözün yaldızı değil, özün doğrusu değer taşır.

Kur’an’da “Sözün Türleri”

Kur’an yalnızca “yaldızlı söz”den sakındırmaz, aynı zamanda insanın hangi tür sözleri tercih etmesi gerektiğini de belirtir.

a) Kavl-i Sedîd (Doğru ve Dürüst Söz)

“Ey iman edenler! Allah’tan korkun ve doğru söz söyleyin (kavlen sedîdâ).” (Ahzâb 33:70)
Burada “sedîd”, sağlam, gerçeğe uygun, dürüst demektir. Yaldızın karşıtı: yalın hakikat.

b) Kavl-i Kerîm (Onurlu ve Saygılı Söz)

“Anne-babaya ‘öf’ bile deme, onlara güzel söz (kavlen kerîmâ) söyle.” (İsrâ 17:23)
Burada sözün hakikati kadar, saygı boyutu da vurgulanır.

c) Kavl-i Meysûr (Kolaylaştırıcı, Yumuşak Söz)

“(Yardım edemediğinde) onlara kolaylık sağlayacak bir söz (kavlen meysûrâ) söyle.” (İsrâ 17:28)
Yaldızlı söz süslü ama faydasızdır; meysûr söz sade ama faydalıdır.

d) Kavl-i Ma‘rûf (Uygun ve İyilik İçeren Söz)

“Boşanmış kadınlara maruf bir şekilde söz söyleyin (kavlen ma‘rûfâ).” (Bakara 2:235)
Ma‘rûf, toplumca kabul gören iyilik değerlerini içerir.

e) Kavl-i Leyyin (Yumuşak Söz)

“Musa ve Harun’a dedi ki: Firavun’a gidin, ona yumuşak bir söz (kavlen leyyinâ) söyleyin, belki öğüt alır.” (Tâhâ 20:44)
Hakikat bile olsa, kaba bir üslupla değil, yumuşaklıkla sunulmalıdır.

---

Zuhrufu’l-Kavl ile Karşılaştırma

• Zuhrufu’l-kavl: Dıştan süslü, içten boş. Hakikati perdeleyen söz.

• Kavl-i sedîd: Yaldızsız, yalın hakikat.

• Kavl-i kerîm: Hakikati nezaketle söylemek.

• Kavl-i meysûr: Hakikati kolay anlaşılır hâle getirmek.

• Kavl-i ma‘rûf: Hakikati iyilikle bağdaştırmak.

• Kavl-i leyyin: Hakikati yumuşak üslupla sunmak.

Böylece Kur’an’da bir söz tipolojisi ortaya çıkar:

• Batıl, süslenerek çekici kılınır.

• Hak ise yalın, doğru, kolay, nazik ve iyilikle dolu şekilde etkili kılınır.

UYARI / HATIRLATMA

Bu metinlerde yer alan görüş, yorum ve çıkarımlar, beşerî çabanın bir ürünüdür.

Lütfen her ifadeyi Kur’an’ın bütünüyle değerlendirin; ayetlerin rehberliğinde tartın, ölçün ve doğrulayın. 

Hakikatin tek ölçüsü Allah’ın kitabıdır. Yanlış varsa bize, doğru varsa Allah’a aittir.

Diğer kategorize edilmiş yazılarımıza aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz

• 🗝 KONU BAŞLIKLARI 🔻