İnsanın İki Eliyle 👐 Oluşturduğu Şeyler

S-N-A (ص ن ع) Kökü Üzerine Kavramsal Bir İnceleme

UYARI / HATIRLATMA

Bu metinlerde yer alan görüş, yorum ve çıkarımlar, beşerî çabanın bir ürünüdür.
Lütfen her ifadeyi Kur’an’ın bütünüyle değerlendirin; ayetlerin rehberliğinde tartın, ölçün ve doğrulayın. Hakikatin tek ölçüsü Allah’ın kitabıdır. Yanlış varsa bize, doğru varsa Allah’a aittir.

Diğer kategorize edilmiş yazılarımıza aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz

• 🗝 KONU BAŞLIKLARI 🔻

Yazımıza devam edelim.

 İnsanın İki Eliyle Oluşturduğu Şeyler

Kur’an’daki kavramlar, yalnızca lafzî anlamlarıyla değil, aynı zamanda bağlamsal ve işlevsel anlam alanlarıyla birlikte derinlemesine ele alındığında, insanın varoluşsal serüvenini yansıtan güçlü bir dil ortaya çıkar. Bu bağlamda Arapça’da "ص ن ع" (s-n-a) kökü, “yapmak, üretmek, işlemek, sanat/ustalıkla ortaya koymak” anlamlarında kullanılır ve bu kökten türeyen kelimeler Kur’an’da genellikle insan eliyle ortaya konan nesneler, düzenlemeler ve hatta sistemler için kullanılır. Ancak bu kökün kullanımı sadece maddi üretimi değil, aynı zamanda insanın bilinçli tercihlerle oluşturduğu manevi, sosyal ve kültürel düzenleri de kapsar.

1. S-N-A Kökünün Etimolojik Temelleri

Kök harfleri olan ص (sad), ن (nun) ve ع (ayn), Arap dilinde güç, sağlamlık ve derinlik anlam alanlarını çağrıştırır. "Sanaʿa" fiili, bir şeyi bilinçli ve dikkatli bir şekilde inşa etmek anlamını taşır. Bu, rastlantısal veya gelişigüzel bir yapı değil, aksine kasıtlı bir emek ve ustalık gerektiren bir üretimi ifade eder.

2. Kur’an’da S-N-A Kökünün Kullanımı

Kur’an’da bu kökten türeyen kelimeler hem maddi üretimler hem de sembolik anlamlar için kullanılır. Bunlardan bazı örnekler şunlardır:

a) وَصْنَعِ الْفُلْكَ بِأَعْيُنِنَا

> “Gözlerimizin önünde gemiyi yap (ṣnaʿi al-fulk)…” (Hûd 11:37)

Burada Nûh’un yaptığı gemi bir “ṣanʿ”dır; yani sadece maddi bir üretim değil, aynı zamanda ilahi rehberlik ve amaç içeren bir yapıdır. “İki elle oluşturma”nın burada anlamı, insanın irade ve çabasıyla ama aynı zamanda vahiy yönlendirmesiyle bir medeniyet adımı atmasıdır.

b) صُنْعَ اللَّهِ الَّذِي أَتْقَنَ كُلَّ شَيْءٍ

> “Her şeyi sağlam yapan Allah’ın sanatıdır (ṣun‘a Allāh)...” (en-Neml 27:88)

Bu ayette "ṣunʿ" Allah’a izafe edilerek yaratılıştaki kusursuzluk vurgulanır. Allah’ın sanatı, hem fiziksel hem de işlevsel mükemmellik anlamında bir "yaratıcı eylem"dir. Böylece, "ṣunʿ" kavramı hem insani hem de ilahi düzlemde işlerlik kazanır.

c) تَعْبُدُونَ مَا تَنْحِتُونَ وَاللَّهُ خَلَقَكُمْ وَمَا تَعْمَلُونَ

> “Yonttuklarınıza mı tapıyorsunuz? Oysa sizi ve yaptıklarınızı Allah yaratmıştır.” (es-Saffât 37:95–96)

Burada açıkça ifade edilir ki insanın “elleriyle yaptığı” putlar, aslında insanın bilinçli üretimidir. Ancak bu üretim, insanın kendisini aşan bir şeye dönüştürdüğü zaman şirk doğar. Dolayısıyla s-n-a kökü burada bir sorumluluk kavramını da içinde barındırır.

3. İki Elin Sembolizmi ve Bilinçli İnşa

Kur’an’da "ellerle oluşturma" ifadesi genellikle sembolik olarak kullanılır. Bu, insanın kendi emeği, kararı ve bilinciyle bir şeyi ortaya koyduğunu vurgular. Özellikle şu ayet dikkat çekicidir:

أَوَلَمْ يَرَوْا أَنَّا خَلَقْنَا لَهُم مِّمَّا عَمِلَتْ أَيْدِينَا أَنْعَامًا

> “Kendi ellerimizle yaptıklarımızdan onlara hayvanlar yarattığımızı görmüyorlar mı?” (Yâsîn 36:71)

Burada Allah’ın “elleri” ile yaptığı şeyler mecazî anlamda kullanılırken, insana da kendi “elleriyle yaptıkları” hatırlatılır. Bu, oluşturma eyleminin bir bilinç taşıdığını ve her üretimin aynı zamanda bir dünya görüşü içerdiğini gösterir.

4. Sanat, Sünnet ve Sistem Kuruculuğu

S-N-A kökü aynı zamanda insanın kurduğu sistemleri, yasaları ve gelenekleri de içine alır. Bir şeyi “sanaʿa” etmek, sadece onu üretmek değil, bir düzen, bir norm, bir yaşam biçimi kurmaktır. Bu anlamıyla, s-n-a fiili aynı zamanda insanın “kendi elleriyle din oluşturması”, “sosyal düzen üretmesi” ve “ilahî düzene alternatif sistemler kurması” gibi eylemleri de kapsar.

5. Modern Döneme Yansıması: Üretim, Teknoloji ve Kimlik

Günümüzde insanın "iki eliyle oluşturduğu" şeyler, sadece maddi üretim değil, aynı zamanda ideolojiler, teknolojiler, kültürler ve hatta algılar halini almıştır. Kur’anî bağlamda bu tür oluşturma eylemleri ya hakka uygun bir ṣanʿ (sanat/üretim) olur ya da bâtıla hizmet eden bir fitne kaynağına dönüşür.

---

Sonuç

S-N-A kökü, Kur’an’ın üretim, bilinçli inşa, sistem kuruculuğu ve sorumluluk kavramlarını harmanladığı derinlikli bir fiil köküdür. İnsanın iki eliyle yaptığı her şey, sadece bir üretim değil, aynı zamanda bir tercihtir. Ve bu tercih, kişinin ya hakikate ya da sapmaya yönelmesinde temel rol oynar. Kur’an’ın bu kökü kullanımıyla verdiği mesaj açıktır: İnsan, yaptığı her şeyden sorumludur. Çünkü her ṣanʿ, aynı zamanda bir şahittir.