Bu çalışma, Kur’an’daki “eski kavimlerin helakı” temasını, "ashap" (arkadaşlar, aynı çizgide olanlar) benzetmesiyle toplumsal yapılarına ve "fil" (güç, heybet, kibir) temsiliyle kudret iddialarına odaklanarak ele alır. Özellikle Fil Suresi ekseninde şekillenen bu analiz, Kur’an’ın kıssaları anlatmadaki pedagojik ve sembolik yönüne ışık tutmayı amaçlar.
UYARI / HATIRLATMA
Bu metinlerde yer alan görüş, yorum ve çıkarımlar, beşerî çabanın bir ürünüdür.
Bu metinlerde yer alan görüş, yorum ve çıkarımlar, beşerî çabanın bir ürünüdür.
Kur’an, geçmiş toplumların tarihini sadece bilgilendirme amacıyla değil, ibret alınsın diye anlatır. Bu anlatımlarda dikkat çeken hususlardan biri, bu toplumların ortak bir yapıda sunulması ve sembolik temsillerle tasvir edilmesidir. Kur’an’da birçok kez “ashâb” ifadesiyle “Ashâb-ı Ress”, “Ashâb-ı Kehf”, “Ashâb-ı Sebt”, “Ashâb-ı Medyen” gibi topluluklar anılır. Bu terim, bireyden çok topluluğun ortak karakterini yansıtır.
Bu benzerlikler, Fil Suresi gibi kısa ama yoğun sembolik surelerde daha çarpıcı bir şekilde öne çıkar. Burada “fil” doğrudan bir hayvan olarak değil, sembolik olarak kibirli bir toplumsal gücü temsil eder. Bu bağlamda “ashâb” kavramı ile “fil” sembolü birlikte okunduğunda, Kur’an’ın zulmeden toplumları nasıl bir kalıp içinde sunduğu daha net ortaya çıkar.
---
1. Ashâb: Ortak Kaderin Ortak Yolu
a. Kavramın Etimolojisi:
"Ashâb", “sahabe”nin çoğulu olup "birlikte olanlar", "yoldaşlar" anlamına gelir. Kur’an’da bu ifade çoğunlukla belirli bir davranış biçimini kolektif olarak benimseyen toplumlar için kullanılır.
b. Temsilî Örnekler:
Ashâb-ı Sebt (Cumartesi halkı): Allah’ın yasağını topluca çiğneyen bir toplum.
Ashâb-ı Medyen: Ölçü ve tartıda hile yapan kolektif bir ekonomi topluluğu.
Ashâb-ı Ress: Peygamberlerini yalanlayan, sonra da yok edilen topluluk.
Bu kullanım, bireylerin değil, kolektif zihniyetin ve sistemleşmiş azgınlığın hedef alındığını gösterir. Bu yüzden, Kur’an’daki helak anlatıları kişisel değil, toplumsal sorumluluğa işaret eder.
---
2. Fil: Gücün, Kibrin ve Azametin Sembolü
a. Filin Simgesel Gücü:
Fil, Antik çağlardan beri güç, zenginlik ve zorbalığın sembolü olmuştur. Ordularda kullanılmış, kralların gücünü temsil etmiştir. Kur’an’daki Fil Suresi’nde "ashâb el-fîl" ifadesiyle bu güç yapısına sahip topluluğa işaret edilir.
b. Fil Suresi’nin Temsilî Okuması:
> “Rabbin fil sahiplerine ne yaptı görmedin mi?” (Fîl 105:1)
Buradaki “fil sahipleri” sadece savaş araçlarına sahip olan bir ordu değil, gücüne güvenen, kendini yenilmez gören bir zihniyetin temsilidir. Onlara karşı gelen "tayran ebâbil" (sürü hâlinde gelen kuşlar) ise maddi güçle açıklanamayan, ilahî adaletin sembolüdür.
c. Güç Amaçlı Kolektifler:
Fil sahipleri, tıpkı ashâb-ı Medyen ya da Sebt gibi, güçlerini sistemleştiren ve onu kolektif bir zulüm aracı hâline getiren bir yapıdadır. Onların gücü, sadece teknik değil, aynı zamanda psikolojik ve ideolojik bir üstünlük tasavvurudur.
---
3. Kavimlerin Kollektif Azgınlığı: Ashâb + Fil Modeli
Ashâb yapısı, bireylerin bir araya gelip “bir düzen” oluşturmasını temsil eder. Bu düzen, haksızlık ve zulüm temelinde yükselirse, onun devamı için güç gerekir. İşte bu noktada fil benzetmesi devreye girer.
Kavim Ashâb Özelliği Fil Temsili Helak Sebebi
Sebt Ashabı Dini hile düzeni Kutsal yasağı manipüle etme gücü İlahî yasayı aldatma
Medyen Ashabı Ekonomik çıkar birliği Ticaretin zalimce gücü Ölçü ve tartıdaki hile
---
4. Ders ve İbret: Güce Tapmanın Sonu
Kur’an, güç karşısında şekillenen toplumlara değil, hakkaniyet ve adalet etrafında birleşen ümmetlere çağrıda bulunur. Ashâb modeli ile fil temsili, Kur’an’ın şu uyarısını merkezî kılar:
> “Nice şehirler vardı ki Rabbin onları zulmeden oldukları hâlde helâk etti.” (Kasas 28:59)
Bu uyarı, sadece geçmişe değil, bugünün güç odaklı sistemlerine de yöneliktir. Kur’an’ın sembollerle çizdiği bu tablo, kolektif zulmün kolektif akıbetini anlatır.
---
Sonuç:
Kur’an’ın kıssaları, tarihsel olaylar değil, zamanüstü uyarılardır. “Ashâb” benzetmesiyle kolektif yapıların karakteri, “fil” sembolüyle ise bu yapıların kibirli güç temsili gözler önüne serilir. Bu bakış açısı, sadece geçmiş toplumları değil, günümüzün siyasi, ekonomik ve dini “fil sahiplerini” de anlamak için güçlü bir anahtardır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder