Salât: Vahiy Merkezli Bir Bilinç Dersi
.jpg)
Salât: Vahiy Merkezli Bir Bilinç Dersi
Salât kavramı, Kur'an-ı Kerim'de yaygın kanaatin ötesinde, yalnızca fiziksel bir ritüel veya hareketler dizisi olarak değil, asıl itibarıyla vahiy merkezli bir öğrenim, bilinç tazeleme ve sürekli bir manevi/toplumsal destek eylemi olarak sunulur. Fıkhi terminolojide yerleşen "namaz" anlamı, kavramın Kur'an'daki geniş ve derin muhtevasını daraltır.
1. Salât'ın Kök Anlamı: Destek, İlişki ve Yönelim
Kur'an'da salâtın fiil kökü olan s-l-v / s-l-y'nin temel anlamları, desteklemek, ilişkilendirmek, bağ kurmak, yöneltmek ve arkasında olmak gibi eylemlere işaret eder. Bu kök anlam, salâtın bir 'duruş' ve 'tarafta olma' eylemi olduğunu gösterir.
Destek ve İlişkilendirme: Allah ve meleklerinin Nebi'ye (Peygamber) salât etmesi, bu anlamı açıkça ortaya koyar.
Ahzâb Suresi 33:56: "Şüphesiz Allah ve melekleri Nebi'ye salât ederler (destek olur, yolunu takip ederler). Ey iman edenler! Siz de ona salât edin (destek olun, yolunu izleyin) ve tam bir teslimiyetle selamlayın."
Allah'ın kuluna salâtı, onu karanlıklardan nura çıkarmak şeklinde açıklanır; bu, bir rehberlik ve destek eylemidir.
Ahzâb Suresi 33:43: "O ki, sizi karanlıklardan nura çıkarmak için size salât eder (destek olur, rehberlik eder); melekleri de (aynı şekilde destek olur). O, müminlere karşı çok merhametlidir."
2. Kur'an'da Salât'ı Tanımlayan Temel Kavramlar
Kur'an, salâtı tanımlarken hareketlerden çok, içerik ve sonuç odaklı kavramları öne çıkarır. Salât, esasen vahiy ile kurulan bilinçli bir bağın sürdürülmesidir. Bu da onu bir 'ders' veya 'öğrenim süreci' haline getirir.
A. Zikir (Anma, Hatırlama, Bilinci Koruma)
Salâtın temel amacı, Allah'ın öğretisini (vahyi) hatırlamak ve bu bilinci diri tutmaktır. Bu, salâtın öğrenim ve bilinç koruma yönünü vurgular.
Tâhâ Suresi 20:14: "Şüphesiz Ben Allah'ım, Ben'den başka ilâh yoktur; öyleyse Bana ibadet et ve Beni zikir (anma, hatırlama) için salâtı ikâme et (düzgün ve sürekli kıl)."
B. Kıraat ve Tilavet (Okuma ve İzleme)
Salât, Kur'an'ın okunuşu ve emirlerinin takip edilip hayata aktarılmasıyla ayrılmaz bir bütün içindedir. Kıraat, okuma eylemini; Tilavet, okunanı takip etme ve anlama çabasını içerir.
Ankebût Suresi 29:45: "Kitaptan sana vahyedileni oku (utlu) ve salâtı ikâme et. Çünkü salât, (kişiyi) hayasızlıktan ve kötülükten alıkoyar. Allah'ı zikir ise elbette en büyüktür. Allah, ne yaptıklarınızı bilir."
Bu ayet, salâtın temel işlevini "hayasızlık ve kötülükten alıkoyma" olarak belirler ki, bu da bir bilinç ve ahlak eğitimi dersinin sonucudur.
C. Tesbih (Eksiklikten Arındırma ve Yüceltme)
Salât vakitleri, evrenin ve vahyin rehberliğinde Allah'ı yüceltme, O'nun her türlü eksiklikten uzak olduğunu bilme ve bu bilinçle hareket etme vaktidir.
Hûd Suresi 11:114: "Salâtı ikâme et; gündüzün iki tarafında ve gecenin gündüze yakın vakitlerinde. Şüphesiz ki iyilikler, kötülükleri giderir. Bu, zikredenler (bilgisini kullananlar) için bir öğüttür (zikrâ)."
Tâhâ Suresi 20:130: "Öyleyse, onların dediklerine sabret ve Rabbin'i güneşin doğuşundan önce ve batışından önce hamd ile tesbih et. Gecenin saatlerinde ve gündüzün etrafında da tesbih et ki, (sonunda) razı olasın."
D. Toplumsal Dayanışma ve İnfak
Kur'an'da salât, bireysel eylemden ziyade, toplumsal bir dayanışma ve adalet bilinciyle birlikte anılır. Salâtı ikâme edenler, aynı zamanda infak (Allah yolunda harcama) eylemini gerçekleştirenlerdir. Bu, salâtın sosyal sorumluluk dersi olduğunu gösterir.
Bakara Suresi 2:2-3: "İşte o Kitap; onda hiçbir şüphe yoktur. O, takva sahipleri için bir hidayettir (rehberdir). Onlar ki, gayba inanırlar, salâtı ikâme ederler ve kendilerine rızık olarak verdiğimiz şeylerden infak ederler."
3. Sonuç: Salât Bir Hareket Değil, Bir Derstir
Kur'an ayetleri, salâtın bir "ders", bir "bilinç tazeleme eylemi" ve "sürekli bir desteklenme/destekleme hali" olduğunu gösterir. Fiziksel hareketler (rükû, secde, kıyam) bu dersin ve bilincin yoğunlaştığı, bedenin de zihne eşlik ettiği tali unsurlar olabilir; ancak aslî olan, vahiy merkezli öğreti ve Allah ile kurulan bağın gerektirdiği ahlaki/toplumsal sorumluluklardır.
Salât, mümini her gün defalarca vahyin ana hedeflerine yönelten, hayatın karanlıklarından aydınlığa çıkaran, toplumsal adaleti ve bireysel ahlakı sürekli hatırlatan bir rehberlik mekanizmasıdır.
Salât, her gün bilinç tazeleme dersidir: Fiziksel pozisyonlar tali; öğreti, zikir, kıraat, ahlak ve infak bilinci aslidir.
Bu çerçevede, salâtı dar bir ritüele hapsetmek yerine, onu bir hayat dersi olarak idrak etmek, Kur'an'ın bu kavramına yönelik bütüncül bir bakış açısı sunar.
Alınan dersin hayata geçirilmesi salatın ikamesidir. Salatı ikame edene musallin denir.
UYARI / HATIRLATMA
Yorumlar
Yorum Gönder