Islık çalmak (mukâ) ve El çırpmak (tasdiye)
Enfâl 35'teki Ritüel Eleştirisi: Mukâ ve Tasdiye'nin Kur'anî Anlamı
Giriş: Kutsal Eylemin Biçimsel Dökülüşü
Kur’an-ı Kerim’in Enfâl Sûresi 35. ayeti çarpıcı bir ritüel eleştirisi sunar:
“Onların Beyt yanındaki salâtları, yalnızca ıslık çalmak (mukâ) ve el çırpmaktan (tasdiye) ibarettir.” (Enfâl, 8/35)
Bu ayet, Mekkeli müşriklerin Kâbe çevresindeki ibadet pratiğini ironik bir dille tasvir ederken, ibadetin özünden koparak anlamsız bir gürültü ve gösteriye dönüşmesini eleştirmektedir. Ayetteki "salât" kelimesinin bu bağlamda kullanılması, görünürdeki bir dindarlığın içtenlik ve bilinçten yoksunluğunu vurgular.
I. Kavramsal Tahrifat: "Salât"tan "Mukâ" ve "Tasdiye"ye
Kur’an'da "salât" kavramı, genellikle bilinçli yöneliş, Allah ile bağ kurma, teslimiyet ve öğretiyi canlı tutma anlamlarını taşır (örneğin: 6/162, 11/87). Enfâl 35 ise bu yüce anlamın tam tersini gösterir:
- Mukâ (Islık Çalma): Dinin, ruhani derinlik yerine anlamsız bir ses kirliliğine dönüşmesini simgeler.
- Tasdiye (El Çırpma): Dinin, tevhidî ve ahlaki eylem yerine boş bir teatral gösteriye indirgenmesini ifade eder.
Buradaki "salât", bir ritüel harekete indirgenmiş, anlamı içinden boşaltılmıştır. Dolayısıyla mukâ ve tasdiye, yalnızca tarihsel fiziksel eylemler değil; içi boşaltılmış bir dindarlığın metaforik sesidir.
II. Kur’anî Perspektifte Sahte Dindarlığın Sesleri
Kur’an, ibadetin özünü ihlas (samimiyet), teslimiyet (İslâm), arınma (tezkiye) ve akl etme üzerine kurar. Bu ilkelerin yokluğunda dindarlık, duyusal bir gösteriye dönüşür. Enfâl 35'in betimlediği durum, Kur'an'ın başka ayetleriyle de desteklenen genel bir eleştiridir:
İhmal Boyutu; Namazı isteksizce ve üşenerek yerine getirme.
"Onlar salât ettiklerinde üşenerek ederler." (Nisâ 4/142)
Gaflet Boyutu; İbadetin bilincinden ve amacından uzaklaşma.
"Yazıklar olsun o salât edenlere ki, salâtlarından gafildirler." (Mâûn 107/4–5) Gösteriş Boyutu; İbadeti riyakârlık ve toplumsal onay için yapma. |
"Riyakârlık ederler, yardıma bile engel olurlar." (Mâûn 107/6–7)
Mukâ ve tasdiye, bu ayetlerin tarif ettiği gaflet ve riyakârlığın gürültülü birer dışavurumudur. Ayet, ibadeti içselleştiremeyen ve onu gösteriye dönüştüren her çağdaki topluma ayna tutar.
III. Kutsal Mekânın ve Niyetin Bozulması
Beyt (Kâbe), Kur’an'da tevhidin sembolü ve "insanlar için kurulan ilk evdir" (Âl-i İmrân 3/96). Enfâl 35'te "Beyt yanındaki" ibadetin eleştirilmesi, sorunun mekânda değil, mekânın kutsal anlamına ihanet eden insan bilincinde olduğunu gösterir. Niyet kirlendiğinde, kutsal mekân bile tevhidin değil, putların ve gürültülerin sahnesine dönüşür.
Bu durum, Kur’an’ın temel ilkesiyle çelişir:
“Allah, sadece kendisine ihlasla yönelerek, dini yalnız O’na özgü kılmanızı emretmiştir.” (Zümer 39/3)
Din, Allah için değil, toplumun gözü için yaşandığında; salât, beyt ve dua, kaçınılmaz olarak biçimsel birer "tasdiye"ye dönüşür.
Sonuç: Bilincin Sessizliği, Şeklin Gürültüsüne Karşı
Enfâl 35, yalnızca geçmişteki bir sahneyi değil, ritüelin bilinçten ve ahlaktan kopuşunu temsil eden evrensel bir uyarıdır. İbadet, şeklî hareketlerin değil, sessiz bir idrakin ve hakikate yönelmiş bir kalbin işi olmalıdır.
“Ne yüzlerinizi doğu ve batıya çevirmeniz iyiliktir; iyilik, inançla, ahlâkla ve adaletle davranmaktır.” (Bakara 2/177)
Mukâ ve tasdiye metaforu, insanın ritüel bağımlılığını eleştirir. İbadetin özü unutulduğunda, Beyt sesle dolarken, kalp tevhidden ve anlamdan boşalır.
Kur’an’ın bu eleştirisi, günümüzde de dinin şekilciliğe, sesliliğe ve gösteriye dönüşmesini ifşa etmeye devam etmektedir:
- Sesler yükselir,
- Anlamlar susar.
- Ritüeller artar,
- Bilinç azalır.
- İbadetler yapılır,
- ama
- Adalet ve Tevazu kaybolur.
Ayetteki ders, tektir: İbadet, sesin değil, sessizce hakikate yönelmenin eylemidir.
UYARI / HATIRLATMA
Yorumlar
Yorum Gönder