Evrensel Vahyin Sınavı

 

Evrensel Vahyin Sınavı: Arap Kültürüne Boca Edilmiş Bir Din Mi?

​1. Evrensel Olanın Tahribi: Mesajın Kabuğa Hapsolması

​Kur’an, kendini coğrafyaların ve kavimlerin ötesinde konumlar. "Âlemler için bir uyarı" (68:52) ve "bütün insanlara tebliğ" (34:28) olarak tanımlanması, onun muhatabının belirli bir etnik grup veya kültür değil, insan fıtratı olduğunu gösterir. Vahyin özü evrenseldir; değerleri (adalet, merhamet, tevhid) her çağ ve mekânda geçerlidir.

​Ne var ki, bu evrensel ilke ve değerler, onları taşıyan toplumların tarihsel, coğrafi ve kültürel kabuklarına hapsedilmiştir.

​İşte en büyük yanılgı tam da burada başlar: Vahiy, belirli bir dilde inmiştir; fakat o dilin kültürü değildir.

​2. Dil Bir Araçken Nasıl Kutsal Bir Amaca Dönüştü?

​Vahiy, ilk muhatap olan Arap toplumuna hitap etmek için Arapça indirilmiştir. Bu bir zorunluluk, bir iletişim aracıdır. Ayet bunu açıkça formüle eder:

​“Biz onu Arapça bir Kur’an olarak indirdik ki anlayasınız.” (Yusuf 2)

​Buradaki anahtar kelime "anlamak"tır. "Arapça" bir formdur; "tevhid" ise değiştirilemez, evrensel özdür. Ne yazık ki sonraki nesiller, dili ve ilk muhatabın kültürünü kutsallaştırarak vahyin özünü biçime kurban ettiler. Kur’an'ın indiği coğrafyanın kültürü, bir anlamda 'ikinci vahiy' mertebesine yükseltildi. Amaç anlamakken, sonuç Araplaşmak sanıldı.

​3. Kültürün Dinleştirilmesi: Folklordan Dini Kurala

​Vahyin evrensel ve aşkın mesajı, tarihsel süreçte Arap örf, gelenek ve siyasetinin yerel kalıplarına dökülmüştür. Bu durum, "dinin Araplaştırılması" gibi ciddi bir sonuç doğurmuştur.

​Bu kültürel tecrit, gündelik yaşamın en masum unsurlarını bile dinin asli parçalarıymış gibi algılatmıştır:

• ​Kıyafetler (yerel Arap giyim tarzı),
• ​Selam biçimleri (yerel hitap şekilleri),
• ​Mimari ve hatta yemek kültürü (belli yemeklerin kutsallığı algısı).

​Böylece Kur’an’ın tüm insanlığa olan hitabı, bir kavmin folkloruna ve tarihsel pratiğine indirgenmiştir. Vahyin gücü, dar bir coğrafyanın tarihsel bagajı altında ezilmiştir.

​4. Kur’an’ın Uyardığı Tehlike: Ataların Dini

​Kur’an, evrensel mesajının üstünü örten ve insanları yerel kalıplara hapseden bu tür kültürel putlara "ataların dini" adını verir. Bu, kültürel tutuculuğun, vahyin aydınlatıcı mesajını boğduğu andır.

​“Onlara ‘Allah’ın indirdiğine uyun’ dendiğinde, ‘Hayır! Biz atalarımızı üzerinde bulduğumuz yola uyarız’ derler.” (Bakara 170)

​Bu ayet, vahyin yerini kültürel aidiyetin almasının bir kültür şirki olduğunu ilan eder. İnsanlar, eleştirel düşünceyi ve doğrudan vahyi anlamayı reddederek, kolay olanı; yani atalarından miras aldıkları geleneksel paketi benimsemeyi seçerler. Bu, dini kültüre değil, kültürü dine çevirme tehlikesidir.

​5. Evrensel Ruh: Fıtrata Dönüşün Kimliği

​Kur’an’ın nihai hedefi, ne bir Arap ne de bir başka kültür inşa etmek; tersine, insan fıtratını her türlü yerel boyadan arındırıp evrensel ahlak ölçülerine döndürmektir.

​“Allah’ın boyasıyla boyanın.” (Bakara 138)

​Bu ifade, aslında her türlü kültürel, etnik ve coğrafi boyayı aşan bir tevhid kimliğini anlatır. Allah’ın boyası, ne Arap’tır ne Türk, ne Batılı ne de Doğulu. O, insan vicdanının ve aklının özüne vahyedilen, her toplumda tezahür edebilen evrensel ilkedir. Din, bir aidiyetin sembolü değil, insan olma erdeminin rehberidir.

​SONUÇ: Kültürel Kalıplardan Arınmış Bir Tevhid Çağrısı

​Bugün yapılması gereken, Kur’an’ı tarihsel Arap kültürünün kısıtlayıcı kalıplarından sıvayıp, onun evrensel insan aklına ve vicdanına olan hitabını yeniden keşfetmektir.

• ​Dinin özü, yerel, geçici ve değişebilir kültürel biçimlerde değil, evrensel, ahlaki ve kalıcı ilkelerde aranmalıdır.
• ​Vahiy, insanı coğrafyalardan ve kabilelerden kurtararak Allah’a döndürür.
• ​Kültür ise, aşırı kutsallaştırıldığında, insanı kolaylıkla kendi dar kabilesine hapsedebilir.

​Bu ayrım, dinin bütün insanlığa ait bir mesaj mı, yoksa bir kavmin tarihsel mirası mı olduğu sorusunun cevabını belirleyecektir. Tevhidin evrenselliğini kucaklamak, Arap kültürüne saygı duymakla birlikte, onu dinin yerine ikame etme hatasından kurtulmanın tek yoludur.