Söz ile Fiil Arasındaki Uçurum

 

​Söz ile Fiil Arasındaki Uçurum: Saff Suresi 2. Ayet Üzerinden Dini Tutarlılık Eleştirisi

​"Ey iman edenler! Yapmayacağınız şeyleri niçin söylüyorsunuz?" (Saff, 61/2)

Söylem Çağında Sözün Yükü

​Bugünün insanı, tarihte hiç olmadığı kadar çok konuşan, ama bir o kadar da az yaşayan bir varlığa dönüştü. İnanç da bu gürültülü çağda bir söylem alanı hâline geldi; iman, hayatı inşa eden bir duruş olmaktan çıkıp, sözde bir kimlik beyanına indirgendi.

​Kur’an’ın Saff Suresi’nde sorduğu o sarsıcı soru, bu çağın tam kalbine dokunur: “Yapmayacağınız şeyleri niçin söylüyorsunuz?”

​Bu sadece bir ahlak uyarısı değil, imanın özüyle ilgili, çetin bir tutarlılık sorgulamasıdır.

​1. Evrenin Tutarlılığı ve İnsanın Çelişkisi

​Saff Suresi, “Göklerde ve yerde olan her şey Allah’ı tesbih eder” ayetiyle başlar. Bu, evrenin bütün varlıklarının, sözsüz bir itaat ve tutarlılık içinde, yaratılış gayesine uygun yaşadığını ifade eder.

​Bu evrensel uyumun ortasında, insanın kendi sözüyle fiilini ayırması, düzenin içindeki en büyük tutarsızlık sesidir. Evren “tesbih” (sözsüz itaat) ederken, insan “tevil” (laf kalabalığı) eder. Gökler işini yapar; insan, yapmayacağını söyler.

​İşte bu yüzden Kur’an, insanın içsel düzenini evrensel ahenkle yeniden hizalamaya çağırır.

​2. Sözün İhaneti: Riyakârlığın Kur’ânî Tanımı

​Söz, sorumluluk doğurur. Kur’an’a göre kavl (söz), bir irade beyanıdır; amel (eylem) ise o iradenin doğruluğunu ispat eder. Bu nedenle “yapmayacağınız şeyi söylemek” yalnızca bir yalan değil, ilahi düzene ihanet sayılır.

​Bu durum, özellikle dini iddia ve söylemler söz konusu olduğunda bir karaktere dönüşür:

• ​“Biz Allah’ın dinine hizmet ediyoruz” diyenlerin, o dine değil, kendi çıkarına hizmet etmesi.
• ​“Biz adalet isteriz” diyenlerin, en küçük menfaatte adaleti terk etmesi.
• ​“Biz tevhitçiyiz” diyenlerin, otoriteyi Allah’tan alıp kendi grubuna vermesi.

​Bu tutarsızlık, Saff Suresi’nin hemen ardından gelen 3. ayette en şiddetli şekilde kınanır: “Allah katında, yapmayacağınız şeyi söylemeniz kadar buğzedilen bir şey yoktur.” Bu, riyakârlığın ve nifakın Kur’ânî tanımıdır.

​3. Saf Sembolü: Söz ve Fiilin Kenetlenmesi

​Surenin 4. ayeti, söz-fiil tutarlılığının idealini ve mükemmel formunu çizer: “Allah, kendi yolunda sanki birbirine kenetlenmiş bir duvar gibi saf bağlayanları sever.”

​Bu ayet, inananların içsel tutarlılığını toplumsal bir bütünlük metaforuyla anlatır. Bir duvarın taşları arasında boşluk olmaz; aynı şekilde bir müminin sözüyle eylemi arasında da boşluk olmamalıdır. Tutarlılık, hem bireysel karakterin hem de toplumsal “saf” olmanın zorunlu koşuludur.

​4. Dinin Zor Tarafı: Kelimeleri Yaşamak

​Kur’an’a göre din, kolaylaştırılmıştır; fakat bu kolaylık, dilde değil, özdedir. Zor olan, iddialı kelimeleri söylemek değil, yaşamda o kelimeleri hak etmektir. Bu nedenle Kur’an, dildeki ham imanı değil, hayattaki olgun imanı ölçer.

​Bugün birçok dindar, “nasihatte” güçlü, “ahlakta” zayıf; “konuşmada” iddialı, “eylemde” tutarsızdır. İman, artık bir etiket hâline gelmiştir. Fakat Saff Suresi’nin sorusu, bu etiket dindarlığını her çağda yüzüne vurmaya devam eder:

​“Ey iman edenler, neden yapmayacağınız şeyleri söylüyorsunuz?”

​5. Sonuç: Tutarlılık, Tevhidin Ahlakıdır

​Saff Suresi’nin bu ayeti, yalnızca bireysel bir ahlak çağrısı değil, tevhidin ahlaki yansımasıdır.

​Zira tevhid, insanın sözüyle fiili arasında Allah’tan başka bir çelişkiye izin vermemesi demektir. Şirk ise sözle fiil arasına başka çıkarları, dünyevi arzuları veya grup taassubunu sokarak o bütünlüğü bozmaktır.

​Gerçek mümin, sözüyle fiilini aynı çizgiye koyabilendir. Çünkü hakikat, yalnızca kelimelerde değil, yaşanıp eyleme döküldüğünde anlam ve kuvvet kazanır.

​Son Söz:

​“Evren Allah’ı tesbih ederken kendi düzenini yaşar. İnsan ise kelimeleriyle Allah’ı över, ama tutarsız hayatıyla O’nun emirlerini inkâr eder. Oysa hakiki iman, dilde değil, davranışta görünür.”