Kuran’da Edebi Sanatlar ve Örnekleri 🔎

 


🔎 Kur’an’da Edebi Sanatlar ve Örnekleri


1. Cüz’ün Kastedilip Küllün (Bütünün) Anlatılması / Küllün Kastedilip Cüz’ün (Parçanın) Anlatılması


Tanım: Bir parça kullanılarak bütün kastedilir ya da bütün kullanılarak bir parça anlatılır.


Örnekler:

  • “Yüzünüzü Mescid-i Haram tarafına çeviriniz.” (Bakara 2/144)
    → Burada "yüz" ile tüm beden kastedilmiştir.

  • “Esir bir boyun kurtarmaktır.” (Beled 90/13)
    → “Boyun” sözcüğüyle tüm insan (köle) kastedilmiştir.

  • “Yeri serdi.” (Örn. Taha 20/53)
    → Buradaki “yer”den maksat “yer kabuğu”dur, yani yeryüzünün yaşanabilir yüzeyi.


2. Kafiye / Ahenkli Uyak Kullanımı

Tanım: Ayetlerin sonunda ses uyumu ile ritim sağlanır.
Örnek:

  • Âdiyât Suresi tamamıyla bu ses ve ritim sanatına örnektir.


3. İltifat (Anlatımın Kişi/Kip Değiştirmesi)

Tanım: Anlatım birinci, ikinci veya üçüncü kişi kiplerinden birine aniden geçer.
Örnek:

  • Zülkarneyn kıssasında anlatım:
    “O da bir yol tuttu... Güneşin battığı yere kadar ulaştı... Dedik ki: Ey Zülkarneyn...” (Kehf 18/85-86)
    → Anlatım anlatıcıdan Allah’ın hitabına geçiyor.


4. İstifham (Soru Yoluyla Etki Oluşturma)

Tanım: Soru sorularak dikkat çekilir; cevap beklenmez.
Örnekler:

  • “Gökleri ve yeri yaratan Allah hakkında şüphe mi var?” (İbrahim 14/10)

  • “Ey insan! Sana karşı cömert olan Rabbine karşı seni aldatan nedir?” (İnfitar 82/6)


5. Mübalağa (Abartma Sanatı)

Tanım: Etkiyi artırmak için abartılı ifade kullanılır.
Örnekler:

  • “Yağı neredeyse ateş değmese de ışık verir.” (Nur 24/35)

  • “Deve, iğne deliğinden geçmedikçe onlar cennete giremezler.” (A’raf 7/40)


6. Mecaz (İstiare – Değişmeceli Anlatım)

Tanım: Kelime gerçek anlamı dışında, benzetme yoluyla kullanılır.
Örnek:

  • “Ticaretleri kâr etmedi.” (Bakara 2/16)
    → İnkarcıların zarar etmeleri, ticari mecazla anlatılmıştır.


7. Kinaye (Dolaylı Anlatım)

Tanım: Bir şeyi doğrudan değil, onunla bağlantılı başka bir şeyle ifade etmek.
Örnekler:

  • “Nuh’u da çivi ile tahtalardan yapılmışta taşıdık.” (Kamer 54/13)
    → “Gemi” kelimesi kullanılmadan, dolaylı bir anlatım yapılmıştır.


8. Tenasüp (Ses Uyumuyla Anlatım)

Tanım: Aynı harf ya da hecelerin tekrarıyla ahenk ve anlam uyumu sağlanır.
Örnek:

  • “Kul e’ûzu bi rabbi’n-nâs…” (Nas Suresi)
    → “S” harfinin tekrarı, vesvese atmosferi oluşturur.


9. Teşbih (Benzetme Sanatı)

Tanım: İki varlık arasında benzerlik kurularak anlatım yapılır.
Örnek:

  • “Kadınlarınız, sizin için bir tarladır.” (Bakara 2/223)


10. Temsil (Tasvir – Canlandırma)

Tanım: Durum ya da olayın canlı bir tablo gibi anlatılması.
Örnek:

  • “Her emzikli kadın emzirdiğini unutur, her hamile çocuk düşürür…” (Hac 22/2)


11. Tibak (Zıtlıklarla Anlatım)

Tanım: Zıt anlamlı sözcüklerle vurgu yapılır.
Örnekler:

  • “Az gülsünler, çok ağlasınlar.” (Tevbe 9/82)

  • “Güldüren de O’dur, ağlatan da. Öldüren de O’dur, dirilten de.” (Necm 53/43)


12. Takdim – Tehir (Anlatımın Ters Sıralanması)

Tanım: Vurguyu artırmak için cümledeki ögelerin sırası değiştirilir.
Örnek:

  • “Geceyi gündüzün içine sokarsın, gündüzü gecenin içine sokarsın...” (Ali İmran 3/27)


13. Tekrar (İltizam – Pekiştirme)

Tanım: Anlamı kuvvetlendirmek için aynı ifade tekrarlanır.
Örnek:

  • “Elbette, kolaylık zorlukla beraberdir. Evet, kolaylık zorlukla beraberdir.” (İnşirah 94/5-6)


14. İltifatlı Cümle (Ara Cümle Ekleme)

Tanım: Ana cümlenin arasına açıklayıcı veya dikkat çekici bir ara cümle eklenir.
Örnek:

  • “-Ki Biz kimseye gücünün yeteceğinden fazlasını yüklemeyiz- onlar cennet ehlidir.” (A’raf 7/42)


15. Ses Taklidi (Onomatopoe – Yansıma Kelimeler)

Tanım: Kelimenin anlattığı şeyin sesini çağrıştırması.
Örnekler:

  • “Fe-izâ câeti's-sâhhah (Kulakları sağır eden çığlık geldiğinde)” (Abese 80/33)

  • “Taşlar çatlar; içlerinden sular şakır şakır akar” (Bakara 2/74)


16. Çok Anlamlılık (Te’vil) / Yoruma Açıklık

Tanım: Ayetin birden fazla anlamı olabilir, her biri doğru olabilir.
Örnekler:

  • “Sizi aşama aşama yarattı.”
    → Hem evrimsel süreç hem de anne karnındaki gelişim kastedilmiş olabilir.

  • “Dağları, bulutlar gibi geçip giden görürsün.” (Neml 27/88)
    → Hem dünyanın dönüşü hem de kıta hareketleri kastedilmiş olabilir.




UYARI / HATIRLATMA

Bu metinlerde yer alan görüş, yorum ve çıkarımlar, beşerî çabanın bir ürünüdür.
Lütfen her ifadeyi Kur’an’ın bütünüyle değerlendirin; ayetlerin rehberliğinde tartın, ölçün ve doğrulayın. Hakikatin tek ölçüsü Allah’ın kitabıdır. Yanlış varsa bize, doğru varsa Allah’a aittir.

Diğer kategorize edilmiş yazılarımıza aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz

Yorumlar

Öne çıkan Makaleler

Kurana göre Sevgi ile Aşk ❤

YASAK MEYVE ? 🍎

Habibullah demek ŞİRKTİR 📣