Kur’an’da Edebi Sanatlar ve Örnekleri 🔎

 🔎 Kur’an’da Edebi Sanatlar ve Örnekleri

1. Cüz’ün Kastedilip Küllün (Bütünün) Anlatılması / Küllün Kastedilip Cüz’ün (Parçanın) Anlatılması

UYARI / HATIRLATMA

Bu metinlerde yer alan görüş, yorum ve çıkarımlar, beşerî çabanın bir ürünüdür.
Lütfen her ifadeyi Kur’an’ın bütünüyle değerlendirin; ayetlerin rehberliğinde tartın, ölçün ve doğrulayın. Hakikatin tek ölçüsü Allah’ın kitabıdır. Yanlış varsa bize, doğru varsa Allah’a aittir.

Diğer kategorize edilmiş yazılarımıza aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz

• 🗝 KONU BAŞLIKLARI 🔻

Yazımıza devam edelim.

Tanım: Bir parça kullanılarak bütün kastedilir ya da bütün kullanılarak bir parça anlatılır.

Örnekler:

• “Yüzünüzü Mescid-i Haram tarafına çeviriniz.” (Bakara 2/144)
  → Burada "yüz" ile tüm beden kastedilmiştir.

• “Esir bir boyun kurtarmaktır.” (Beled 90/13)
  → “Boyun” sözcüğüyle tüm insan (köle) kastedilmiştir.

• “Yeri serdi.” (Örn. Taha 20/53)
  → Buradaki “yer”den maksat “yer kabuğu”dur, yani yeryüzünün yaşanabilir yüzeyi.

---

2. Çok Anlamlılık (Te’vil) / Yoruma Açıklık

Tanım: Ayetin birden fazla anlamı olabilir, her biri doğru olabilir.

Örnekler:

• “Sizi aşama aşama yarattı.”
  → Hem evrimsel süreç hem de anne karnındaki gelişim kastedilmiş olabilir.

• “Dağları, bulutlar gibi geçip giden görürsün.” (Neml 27/88)
  → Hem dünyanın dönüşü hem de kıta hareketleri kastedilmiş olabilir.

---

3. İltifat (Anlatımın Kişi/Kip Değiştirmesi)

Tanım: Anlatım birinci, ikinci veya üçüncü kişi kiplerinden birine aniden geçer.

Örnek:

• Zülkarneyn kıssasında anlatım:
  “O da bir yol tuttu... Güneşin battığı yere kadar ulaştı... Dedik ki: Ey Zülkarneyn...” (Kehf 18/85-86)
  → Anlatım anlatıcıdan Allah’ın hitabına geçiyor.

---

4. İstifham (Soru Yoluyla Etki Oluşturma)

Tanım: Soru sorularak dikkat çekilir; cevap beklenmez.

Örnekler:

• “Gökleri ve yeri yaratan Allah hakkında şüphe mi var?” (İbrahim 14/10)

• “Ey insan! Sana karşı cömert olan Rabbine karşı seni aldatan nedir?” (İnfitar 82/6)

---

5. Mübalağa (Abartma Sanatı)

Tanım: Etkiyi artırmak için abartılı ifade kullanılır.

Örnekler:

• “Yağı neredeyse ateş değmese de ışık verir.” (Nur 24/35)

• “Deve, iğne deliğinden geçmedikçe onlar cennete giremezler.” (A’raf 7/40)

---

6. Mecaz (İstiare – Değişmeceli Anlatım)

Tanım: Kelime gerçek anlamı dışında, benzetme yoluyla kullanılır.

Örnek:

• “Ticaretleri kâr etmedi.” (Bakara 2/16)
  → İnkarcıların zarar etmeleri, ticari mecazla anlatılmıştır.

---

7. Kinaye (Dolaylı Anlatım)

Tanım: Bir şeyi doğrudan değil, onunla bağlantılı başka bir şeyle ifade etmek.

Örnekler:

• “Nuh’u da tahtalardan yapılmış, çivili gemide taşıdık.” (Kamer 54/13)
  → “Gemi” kelimesi kullanılmadan, dolaylı bir anlatım yapılmıştır.

---

8. Tenasüp (Ses Uyumuyla Anlatım)

Tanım: Aynı harf ya da hecelerin tekrarıyla ahenk ve anlam uyumu sağlanır.

Örnek:

• “Kul e’ûzu bi rabbi’n-nâs…” (Nas Suresi)
  → “S” harfinin tekrarı, vesvese atmosferi oluşturur.

---

9. Teşbih (Benzetme Sanatı)

Tanım: İki varlık arasında benzerlik kurularak anlatım yapılır.

Örnek:

• “Kadınlarınız, sizin için bir tarladır.” (Bakara 2/223)

---

10. Temsil (Tasvir – Canlandırma)

Tanım: Durum ya da olayın canlı bir tablo gibi anlatılması.

Örnek:

• “Her emzikli kadın emzirdiğini unutur, her hamile çocuk düşürür…” (Hac 22/2)

---

11. Tibak (Zıtlıklarla Anlatım)

Tanım: Zıt anlamlı sözcüklerle vurgu yapılır.

Örnekler:

• “Az gülsünler, çok ağlasınlar.” (Tevbe 9/82)

• “Güldüren de O’dur, ağlatan da. Öldüren de O’dur, dirilten de.” (Necm 53/43)

---

12. Takdim – Tehir (Anlatımın Ters Sıralanması)

Tanım: Vurguyu artırmak için cümledeki ögelerin sırası değiştirilir.

Örnek:

• “Geceyi gündüzün içine sokarsın, gündüzü gecenin içine sokarsın...” (Ali İmran 3/27)

---

13. Tekrar (İltizam – Pekiştirme)

Tanım: Anlamı kuvvetlendirmek için aynı ifade tekrarlanır.

Örnek:

• “Elbette, kolaylık zorlukla beraberdir. Evet, kolaylık zorlukla beraberdir.” (İnşirah 94/5-6)

---

14. İltifatlı Cümle (Ara Cümle Ekleme)

Tanım: Ana cümlenin arasına açıklayıcı veya dikkat çekici bir ara cümle eklenir.

Örnek:

• “-Ki Biz kimseye gücünün yeteceğinden fazlasını yüklemeyiz- onlar cennet ehlidir.” (A’raf 7/42)

---

15. Ses Taklidi (Onomatopoe – Yansıma Kelimeler)

Tanım: Kelimenin anlattığı şeyin sesini çağrıştırması.

Örnekler:

• “Fe-izâ câeti's-sâhhah (Kulakları sağır eden çığlık geldiğinde)” (Abese 80/33)

• “Taşlar çatlar; içlerinden sular şakır şakır akar” (Bakara 2/74)

---

16. Kafiye / Ahenkli Uyak Kullanımı

Tanım: Ayetlerin sonunda ses uyumu ile ritim sağlanır.

Örnek:

• Âdiyât Suresi tamamıyla bu ses ve ritim sanatına örnektir.