KUR’ÂN’DA ANLAŞMA HUKUKU
.png)
📜 KUR’ÂN’DA ANLAŞMA HUKUKU: TEVBE SÛRESİ BAĞLAMINDA BÜTÜNSEL BİR TAHLİL
🌿 Giriş: Tevbe Sûresi ve Anlaşma Hukukunun Kur’an’daki Yeri
Tevbe Sûresi (Berae Sûresi), Müslüman toplumun siyasi, hukukî ve askerî bağımsızlığını tesis eden ayetler içermektedir. Bu sûre, özellikle Mekke müşrikleriyle yapılan antlaşmalar ve bunların ihlali karşısında İslâm toplumunun tavrını belirler.
Kur’ân’da anlaşmalara (عهد, ذِمّة, ميثاق) dair çokça vurgu vardır. Ancak Tevbe Sûresi, bu konuyu devlet hukuku ve toplum düzeni açısından en geniş şekilde ele alır.
📖 I. Tevbe Sûresi’nin Anlaşma Hukuku Temelli Genel Yapısı
Tevbe Sûresi’nin genel düzeni, antlaşmaların hukuku ve bu bağlamda geliştirilen stratejik ilkeleri sistematik bir şekilde işler.
| Tevbe 1-29 | Müşriklerle yapılan antlaşmalar, fesih şartları, istisnalar, |
| Tevbe 30-55 | Ehli Kitapla ilişkiler ve ihanetlere karşı hukukî tavır |
| Tevbe 56-105 | Münafıkların iç yüzü ve sadakat testleri |
| Tevbe 106-129 | Tevbe edenlerin hukuku, samimi müminlerin övülmesi |
📌 II. Anlaşma Hukuku İlkeleri (Tevbe 1-29)
🏳️ 1. Anlaşmaların Feshi: Tevbe 1-4
“Allah ve Rasulü’nden, kendileriyle antlaşma yaptığınız müşriklere bir ilan: Artık yeryüzünde dört ay daha dolaşın ve bilin ki siz Allah’ı âciz bırakamazsınız...” (Tevbe 1-2)
✅ İlke:
Anlaşmalar ihlâl edilmişse, İslâm devleti bunları tek taraflı feshedebilir. Ancak:
-
Süresi belirlenmiş antlaşmalar, süre bitimine kadar korunur. (Tevbe 4)
-
Sadakat gösteren müşrikler istisnadır.
📌 Not: Bu, keyfî bir fesih değil; ihlâlin karşılığıdır. (bkz. Enfal 56-58)
🕊️ 2. Barışçıl Taraflara Güvence: Tevbe 4, 6
“Ancak kendileriyle antlaşma yaptıklarınızdan size karşı hiçbir eksiklik etmeyenler… Onlarla olan antlaşmalarınızı sürelerine kadar yerine getirin.” (Tevbe 4)
✅ İlke:
Savaşmak için gerekçe yoksa, anlaşmalar ihlâl edilmez.
📌 İslam hukukunda bu, adalet ve sadakat ilkesinin temelidir.
“Müşriklerden biri senden güvence isterse, ona güvence ver… Sonra onu güvenli bir yere ulaştır.” (Tevbe 6)
✅ İlke:
Savaş durumunda bile mültecilere (emin isteyenlere) dokunulmaz.
⚖️ 3. İhlâlcilerle Mücadele: Tevbe 7-14
“Onlar üstünlük sağlarsa, ne akrabalık ne antlaşma bağı gözetirler.” (Tevbe 8-10)
✅ İlke:
Antlaşmaları sistematik olarak ihlâl edenlere karşı hukukî ve askerî önlemler alınır.
“Onlarla savaşın ki artık fitne kalmasın ve din yalnız Allah’ın olsun.” (Tevbe 12-13)
📌 Not: Bu ifade, din özgürlüğünün değil, sistematik ihanet ve saldırıların bertaraf edilmesinin gerekçesidir.
🔥 4. Antlaşma İhlalinin Sonuçları: Tevbe 13-29
İhlâlcilerin cezalandırılması, barışın yeniden tesisi için zorunlu görülür. Bu, sadece savunma değil, aynı zamanda kamu düzenini koruma adımıdır.
📖 III. Anlaşmaların İhlâline Dair Kavramlar
📌 1. ‘İll’ (إِلًّۭا) – Akrabalık Bağı
-
Toplumsal dayanışma için önemli, fakat iman bağına tabi.
-
Antlaşmaların ihlâlinde, akrabalık gözetilmez (Tevbe 8-10).
📌 2. ‘Zimmet’ (ذِمَّةًۭ) – Antlaşma Bağı
-
Güvence ve hukukî koruma anlamına gelir.
-
Antlaşma ehline sadakat bir mümin sorumluluğudur.
🏛 IV. Tevbe Sûresi’nden Çıkarılacak Hukukî İlkeler
✅ 1. Anlaşmaların Kutsallığı:
Antlaşmalar ihlâl edilmedikçe geçerlidir (Tevbe 4).
✅ 2. İhlâlcilerle Mücadele:
Sürekli ihanet edenlerle antlaşmaların feshi ve savunma meşrudur (Tevbe 12-13).
✅ 3. Mülteci Hukuku:
Düşman saflarından sığınanlara güvence verilir (Tevbe 6).
✅ 4. Akrabalık ve Siyasi Bağların Önceliği:
Akrabalık bağları, iman ve hukukî bağların yerine geçemez (Tevbe 23).
📌 V. Tevbe Sûresi’nin Modern Anlamı
Bugün bu ilkeler:
-
Uluslararası hukukta antlaşmalara sadakat (pacta sunt servanda),
-
Mülteci hakları,
-
İhlâl durumunda meşru müdafaa gibi konularla örtüşmektedir.
Kur’ân’ın koyduğu ölçü:
⚖️ Adalet > Güç dengesi > Tevhid ilkesi
🏁 Sonuç
Tevbe Sûresi, Müslüman toplumun antlaşmalar karşısındaki duruşunu belirlerken:
✅ Adalet ve sadakati öne çıkarır.
✅ Hukukî koruma (zimmet) ve sosyal bağların (ill) iman esaslı bir sistemde nasıl işleyeceğini öğretir.
✅ İman merkezli bir hukuk anlayışının temelini atar.
Yorumlar
Yorum Gönder