Mescidlerdeki Temsiller 🗿

🧱 Putun Gölgesinde Tevhid: Mescidlerde Hat Sanatı, Temsilî İsimler ve Kur’an Merkezli Şirk Eleştirisi

🔶 Özet

Bu çalışma, cami ve mescitlerde estetik bir unsur gibi görünen hat yazılarının arka planındaki teolojik ve ideolojik anlamları irdelemekte, bunların Kur’an merkezli tevhid anlayışıyla çelişip çelişmediğini tartışmaktadır. Özellikle “Allah”, “Muhammed”, “Dört Halife”, “Ali”, “Hasan”, “Hüseyin” gibi seçili şahıs isimlerinin mescidlerde sembolleştirilerek yüceltilmesi, Kur’an’ın şiddetle reddettiği temsilî putçuluk, şefaat inancı, mezhep temelli kutsallaştırma ve nebiler arası ayrım gibi temel sapmalarla ilişkilendirilmekte; dinin yalnızca Allah’a has kılınması gerektiği ilkesine yapılan örtük ihlalleri açığa çıkarmaktadır.

🔶 Giriş: Hat mı, Hak mı?

Camilerde hat sanatıyla işlenen isimler çoğu zaman estetik bir gelenek olarak görülse de bu tercihlerin derin ideolojik ve itikadî arka planları vardır. En dikkat çeken husus, Kur’an’da öne çıkarılan pek çok peygamberin adının camilerde yer almaması, buna karşın belirli kişilerin —özellikle sahabe ve Ehl-i Beyt’ten bazı isimlerin— Allah ve Peygamber isimlerinin yanına yazılmasıdır. Bu durum, dinin özünde sadece Allah’a ait olan otoritenin, tarihsel şahsiyetler üzerinden simgesel bir bölünmeye uğradığını göstermektedir.

🔶 Kur’an’da Put: Temsilin Tehlikesi

Kur’an’a göre put, çoğunlukla bir nesne değil, şefaatçi ve temsilci olarak görülen bir figürdür:

“Onlar Allah’ı bırakıp, kendilerine zarar da fayda da vermeyen şeylere ibadet eder ve ‘Bunlar Allah katında bizim şefaatçilerimizdir’ derler.”

(Yûnus 10:18)

Bu ayet, putun doğrudan tanrılaştırılmak zorunda olmadığını, Allah’a “yaklaştırıcı” görülen kişilerin, zamanla ibadet nesnesi hâline getirilebildiğini gösterir.

Bugün camilerde Allah’ın adıyla birlikte başka şahısların adlarının kalıcı şekilde yazılması, görünüşte saygı gibi dursa da, vahyin hassas çizdiği sınırları aşan bir temsile dönüşmektedir.

🔶 Peygamberler Arası Ayrım: Kur’an’a Aykırı Bir Seçicilik

Kur’an, tüm peygamberlere eşit inanç göstermeyi imanın şartı kılar:

 “Onun peygamberlerinden hiçbirini diğerinden ayırmayız.”

(Bakara 2:285)

Fakat camilerde neden sadece bazı isimler vardır?

Camilerde Yazılanlar Kur’an’da En Çok Anılanlar

Muhammed, Ebû Bekir, Ömer, Osman, Ali, Hasan, Hüseyin Mûsâ (136), İbrâhîm (69), Nûh (43), Îsâ (25), Yûsuf (27)

Bu tablo, hat sanatıyla yapılan seçimin Kur’an’ın öğretilerine değil, tarihî, siyasî ve mezhebî tercihlere dayandığını gösterir.

Kur’an’da bu tür ayrımcılık ve yüceltmeci tavırlar reddedilirken, camilerde bu kişiler neredeyse Allah ile birlikte anılmaktadır.

🔶 Mescid: Sadece Allah’a Ait Olan Mekân

Kur’an mescidi tanımlar:

“Mescidler yalnız Allah’ındır. O hâlde Allah ile birlikte hiçbirine dua etmeyin.”

(Cin 72:18)

Bu açık emir, camide:

Yalnız Allah’ın anılmasını,

Şefaat, aracılık, yüceltme, araya koyma gibi tavırların reddedilmesini öngörür.

Ama camilerdeki isim düzenlemeleri (örneğin kubbede “Allah”, “Muhammed”, sağda Ebû Bekir, solda Ali...), Allah’ın etrafında bir “kutsallar halesi” oluşturma izlenimi vermektedir.

Bu, tevhidden çok simgesel bir ortaklık alanı doğurur.

🔶 Din Allah’a Has Kılınmalı, Mezheplerle Parçalanmamalı

Kur’an’a göre din yalnız Allah’a aittir:

“Onlara ancak dini yalnızca Allah’a has kılarak, O’na kulluk etmeleri emredildi.”

(Beyyine 98:5)

Kur’an ayrıca şu uyarıyı yapar:

“Dinlerini parça parça ettiler ve fırka fırka oldular. Her grup elindekine sevinip durur.”

(Rûm 30:32)

Ama biz bugün:

Sünnî camilerde dört halifenin adı,

Şiî camilerde yalnız Ali ve Ehl-i Beyt’in adı,

Alevî mekânlarda dede-evliya isimleri görürüz.

Bu mezhepçi temsiller, dini Allah’tan alıp bir kimlik kampına dönüştürür. Sonuçta ortaya “Musevî”, “İsevî”, “Muhammedî”, “Sünnî”, “Alevî” gibi isimlendirilmiş din parçacıkları çıkar. Oysa Kur’an şöyle der:

“Dinin sadece Allah’a ait olduğunu bilmediler mi?”

(Zümer 39:3)

🔶 SONUÇ: Hatla Yazılan İsimler, Hakikatin Üzerini Örtebilir

Camilerdeki hat sanatı, masum bir estetik değil; teolojik bir temsil, kimlik beyanı, bazen de örtük bir şirk sembolü olabilir. Din:

Bir şahsın, soyun veya mezhebin etrafında örgütlenemez.

Allah’tan başka hiçbir isim, mescitte övülerek veya anılarak yüceltilmemelidir.

Kur’an, dini yalnız Allah’a has kılmayı ve hiçbir peygamberi diğerinden üstün tutmamayı öğütler.

Ama bugün camilerde yapılan tam da budur:

Allah’ın yanına sevilenleri, kutsal sayılanları, aracılaştırılanları yazarak hat sanatıyla bir "suret" oluşturulmuştur. Bu, görünmez bir puttur.