📚 Kur’an’a Göre Cehennem Sonsuz mu?
"Ebedîlik" Kavramı ve İlahi Adalet Bağlamında Bir İnceleme
🔍 Giriş: Tartışmanın Temeli
Kur’an’da cehennem azabının süresiyle ilgili olarak "ebedî" (أَبَدًا) ifadesi bazı ayetlerde yer alır. Ancak bu ifadenin mutlak sonsuzluk anlamına mı geldiği, yoksa bağlama göre uzun ama sonlu bir süre mi ifade ettiği tartışmalıdır. Bu mesele yalnızca kelime anlamı düzeyinde değil; Kur’an’ın adalet, merhamet, karşılık ve sorumluluk ilkeleriyle birlikte değerlendirilmelidir.
---
1. “Ebedâ” (أَبَدًا) Kelimesinin Anlamı ve Kökeni
Arapça “ebed” kökü, klasik lügatlerde genellikle “sonu olmayan zaman” olarak tanımlanır. Ancak bu tanım, matematiksel bir sonsuzluk değil; belirsiz, çok uzun bir süre anlamı da içerebilir.
Nitekim Kur’an’da “ebedâ” kelimesi farklı bağlamlarda çeşitli anlam katmanlarıyla karşımıza çıkar:
Sonsuz gibi görünen, ama Allah’ın dilemesiyle sınırlı olabilecek bir zaman
Uyarı ve tehdit amacıyla kullanılan mecazî uzunluk
İnsan algısıyla kavranamayacak kadar geniş bir zaman
---
2. “Ebedâ” Kelimesinin Kur’an’daki Kullanımları
a) Cennet ile İlgili Kullanımlar
Cennet bağlamında “ebedîlik”, bir ödülün sürekliliğini ve kesintisizliğini vurgular:
Nisâ 4:57 – “...içinde ebedî kalacakları cennetlere sokacağız.”
Tevbe 9:100 – “...onlara, içinde ebedî kalacakları cennetler hazırladı.”
Ancak Hûd 11:108 gibi ayetlerde "illâ mâ şâe rabbuke" (Rabbinin dilediği hariç) kaydı, bu ebediyetin dahi Allah’ın dilemesiyle sınırlı olabileceğini gösterir.
b) Cehennem ile İlgili Kullanımlar
Nisâ 4:169 – “...onlar orada ebedî kalacaklardır.”
Cin 72:23 – “...cehennem ateşi, orada ebedî kalacaklardır.”
Ahzâb 33:65 – “Ateşte ebedî kalacaklardır.”
Bu tür ifadeler cehennemin sürekliliğini vurgular gibi görünse de Hûd 11:107 ve En‘âm 6:128 gibi ayetlerde cezanın süresinin Allah’ın dilemesine bağlı olduğu açıkça belirtilir.
c) Dünya ve İnsanla İlgili Kullanımlar
Kehf 18:35 – “Bunun ebediyen yok olacağını sanmam.”
Tevbe 9:84 – “Asla (ebeden) onlar için dua etme.”
Bu kullanım örnekleri, “ebedâ” kelimesinin her durumda mutlak sonsuzluk değil, gözlemlenen çok uzun ve geri dönüşsüz gibi algılanan bir süreye işaret ettiğini göstermektedir.
---
3. Adalet Açısından “Sonsuz Cehennem” Anlayışı
Kur’an’a göre Allah:
Zulmetmeyendir. (Fussilet 41:46; Âl-i İmrân 3:182)
Hiç kimseye gücünün ötesinde yük yüklemez. (Bakara 2:286)
Rahmeti gazabını geçmiştir. (A‘râf 7:156)
Bu ilkeler, Kur’an’ın cezalandırmayı hak edene, ölçülü ve orantılı biçimde uyguladığını gösterir. Bu bağlamda, şu soru ortaya çıkar:
“Sınırlı bir ömürde işlenen bilinçli inkâr, nasıl sonsuz bir azabı gerektirir?”
---
4. Kur’an’da Azabın Süresiyle İlgili Esneklik
a) İstisnalar İçeren Ayetler
Hûd 11:107 – “Orada ebedî kalacaklardır; ancak Rabbinin dilediği hariç.”
En‘âm 6:128 – “Derken ateş, sizin kalacağınız yer oldu. Ama Allah dilerse başka türlü olur.”
Bu ayetler, cehennemin bazıları için kalıcı değil, bir süreliğine olabileceğini ve Allah’ın dilemesinin nihai belirleyici olduğunu gösterir.
b) Azabın Niteliği: Arınma ve Dönüşüm
Kur’an doğrudan "cehennem bir arınma yeridir" demez. Ancak bazı anlayışlara göre, imanlı ama günahkâr kimselerin bir süre cehennemde kaldıktan sonra arınarak cennete geçmeleri mümkündür. Bu fikir, Allah’ın rahmet sıfatları ve adalet ilkesiyle örtüşür.
---
5. Kur’an’da Sonsuzluk İfade Eden Diğer Kavramlar
Kur’an'da gerçekten mutlak sonsuzluğu anlatmak için farklı ifadeler vardır:
“Lâ yemûtü fîhâ ve lâ yahyâ” – “Ne ölür ne de yaşar.” (A‘lâ 87:13)
“Halîdîne fîhâ” – “Orada uzun süre kalacaklar.” (sıklıkla geçer)
Ancak Kur’an’da “sonsuzluk” anlamında "lâ nehâyete leh" (sonu olmayan) gibi mutlak ifadeler yer almaz. Bu da “ebedâ” kelimesinin matematiksel değil, bağlamsal olduğunu düşündürür.
---
🧾 Sonuç: Kur’an’a Göre Cehennem Sonsuz mu?
Konu Kur’an’a Göre Durum
“Ebedâ” kelimesi Belirsiz, çok uzun süre; bağlama göre değişken
Cehennem için kullanımı Var, ancak bazı ayetlerde istisna kaydıyla
Adalet ilkesiyle uyum Süresiz ceza sınırlı bir fiille çelişebilir
Affedilme ve dönüş Tevbe ve bağış kapısı her zaman açık
Kur’an’ın genel mesajı Ceza ağır ama ilahi takdirle sınırlı olabilir
---
🔎 Ek Not: Hûd Suresi 107–108’in Simetrisi
“Orada ebedî kalacaklardır; ancak Rabbinin dilediği hariç. Şüphesiz Rabbin dilediğini yapandır.” (Hûd 11:107)
Aynı yapı cennet için de geçerlidir:
“Onlar da içinde ebedî kalırlar; ancak Rabbinin dilediği hariç.” (Hûd 11:108)
Bu simetrik ifade, hem azabın hem de mükâfatın mutlak değil, Allah’ın dilemesine bağlı olduğunu ortaya koyar. Bu, Allah’ın nihai egemenliğini ve ceza/mükâfat sisteminin mutlak bir çizgi değil, rahmetle dengelenmiş bir düzen olduğunu gösterir.
---
📌 Nihai Değerlendirme
“Cehennem ebedî midir?” sorusu, sadece kelime anlamlarıyla değil; ilahi adalet, rahmet, ölçü ve sorumluluk ilkeleriyle birlikte düşünülmelidir.
Kur’an’da geçen “ebedâ” ifadesi, mutlak bir sonsuzluk değil, çok uzun süreli bir süreç anlamına gelir ve her durumda Allah’ın dilemesine bağlıdır.
Bu bakış açısı, Kur’an’ın adaleti merkeze alan mesajına ve “rahmetim gazabımı geçmiştir” ilkesine daha uygundur. Cehennem, tümüyle yok edici değil; belki de arınmaya açılan bir geçittir.
---
UYARI / HATIRLATMA
Bu metinlerde yer alan görüş, yorum ve çıkarımlar, beşerî çabanın bir ürünüdür.
Lütfen her ifadeyi Kur’an’ın bütünüyle değerlendirin; ayetlerin rehberliğinde tartın, ölçün ve doğrulayın.
Hakikatin tek ölçüsü Allah’ın kitabıdır. Yanlış varsa bize, doğru varsa Allah’a aittir.
Diğer kategorize edilmiş yazılarımıza aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz
