“Bu Evin Rabbi” — İlahi Düzenin Merkezi

1. Giriş: Görünenden Öte Bir “Ev”

Kureyş Sûresi, Medine'ye hicretten önce Mekke’de iken Kureyş kabilesine yönelik bir mesajla başlar ve şöyle biter:

“Öyleyse, bu evin Rabbine kulluk etsinler.” (Kureyş 106:3)

Buradaki “ev” (beyt), yüzeyde Mekke’deki Kâbe’yi, yani Beytullah’ı işaret eder. Ancak Kur’an, "beyt" kelimesini sadece taş ve duvar anlamında kullanmaz; onu bir ilahî sistemin ve düzenin sembolü olarak işler. “Bu ev” ifadesi, hem yaratılışın merkezi düzenini, hem de imanın toplumsal örgüsünü temsil eden bir koordinatı işaret eder.

2. “Beyt”: Barınak mı, Sistem mi?

Kur’an’da “beyt” kelimesi, sadece fiziksel bir yapıdan öte, ilahi himaye ve görev merkezi anlamlarıyla geçer:

• Beytullah (Allah’ın evi): “İnsanlar için kurulan ilk ev, Bekke’de olandır; bereketli ve âlemlere rehberdir.” (Âl-i İmrân 3:96)

• Arınma ve Görev Merkezi: “İbrahim ve İsmail’in beyti temizlemesi...” (Bakara 2:125)

• İlahi Koruma: Musa’nın annesine, çocuğu için bir barınak ve koruma alanı olarak ilham edilen “beyt” (Kasas 28:12-13).

Bu örnekler, "beyt"i ilahi koruma, arınma ve düzenin merkez üssü olarak tanımlar. Dolayısıyla beyt, sadece bir yapı değil, Allah’ın iradesinin yeryüzündeki düzenleyici odağı olan toplumsal ve manevi bir sistemdir.

3. “Bu Evin Rabbi”: Rablik İlişkisinin Merkezine Dönüş

“Rabb-u hâzel-beyt” ifadesindeki Rab, terbiye eden, düzenleyen, yöneten demektir. Yani “bu evin Rabbi” demek, bu düzenin kurucusu ve sürdürücüsü demektir. Bu, taş duvarlı bir yapının değil, insanlığın manevi ve toplumsal düzeninin Rabbidir.

Kureyş Sûresi, Kureyş’in ticaretle güven içinde yaşamasını doğrudan "bu evin Rabbi"ne borçlu gösterir.

Surenin 4. ayeti, bu bağlantıyı netleştirir:

“O ki, onları açlıktan kurtarıp doyurdu ve korkudan emin kıldı.” (Kureyş 106:4)

Bu ayet, evin ekonomik (rızık), sosyal (güvenlik) ve manevi (kulluk) sistemlerini temsil ettiğini gösterir. Yani “beyt”, ilahi düzene bağlanmış toplumsal bir sistemdir ve “Rabbu hâzel-beyt” o sistemi ayakta tutan ilahi yasadır.

4. “Ev”in Merkezi: Kâbe Bir Koordinat, Sistem Bir Yasadır

Kâbe’nin yönü (kıble) ibadetin fiziksel merkezi olurken, Rabbu’l-beyt — yani “evin Rabbi” — ibadetin anlam merkezini oluşturur.

• Kıble, bedenin yönünü belirler;

• Rabbu hâzel-beyt, bilincin ve hayatın yönünü belirler.

“Bu evin Rabbi” ifadesi, sıradan bir yerel tanrıya değil, güven (emniyet), rızık (geçim) ve ibadet (kulluk) arasındaki denge sistemini kuran ve ayakta tutan yegâne kaynağa yönelimi emreder. Kulluk, sadece ritüel değil, bu ilahi denge yasasına uyumdur.

5. Beyt’in Sistem Bir Yasadır

Kur’an, insanın kendi bedenini ve iç dünyasını da bir huzur kaynağı olan “beyt” gibi tanımlar:

“Allah, sizin için evlerinizi bir huzur yeri kıldı.” (Nahl 16:80)

Bu bağlamda, her insanın iç dünyası, ruhu ve kalbi bir **“ev”**dir. İnsan, Rabbine yöneldiğinde kendi iç “evinde” huzur bulur.

Bu yüzden “bu evin Rabbi” ifadesi, dıştaki Kâbe'ye (Toplumsal Düzenin Evi) işaret ettiği kadar, içteki yöneliş merkezine (Kalbin Evi) de işaret eder. Her insan, Rabbine yöneldiği an, kendi varlık evinde O’nun terbiyesi ve düzeni altına girer. Kulluk, dışa dönük bir eylem olduğu kadar, içe dönük bir arınma eylemidir.

6. Sonuç: “Bu Ev” — Kozmik Bir Denge Yasası

“Bu evin Rabbi” (Rabb-u hâzel-beyt), görünürde Kâbe’nin Rabbi olsa da, Kur’an bütünlüğünde şu temel anlamları taşır:

1. İlahi Sistemin Rabbi: Ev = düzen ve sistem; Rab = düzenleyici ve yöneticidir.

2. Toplumsal Dengenin Rabbi: Ev = güven, ticaret ve rızık sistemi; Rab = adalet, emniyet ve bereket ilkesidir.

3. İnsanın İçsel Evreninin Rabbi: Ev = kalp/nefsi yapı; Rab = eğiten, terbiye eden (Mürebbi) ilkedir.

Kureyş Sûresi’nin mesajı, insanı sadece secdeye değil, hayatının her alanındaki ilahi sistemin farkındalığına çağırır.

“Bu evin Rabbi’ne kulluk etsinler” — yani güvenin, rızkın, yönün ve düzenin kaynağına bilinçli olarak bağlansınlar ve O’nun yasalarına göre yaşasınlar.