Kötülük ve İyilik İç İçe

 

Psikolojik Ters Köşe: Kötülük ve İyilik İç İçe

Kur’an insan psikolojisini siyah–beyaz bir tablo gibi değil, iç içe geçmiş karmaşık hâller olarak resmeder. Aynı kişide hem iyilik eğilimi hem de kötülük dürtüsü bulunabilir. Bu, insanın çelişkili doğasını gizlemez; aksine onu ortaya koyarak bilinç kazanmayı hedefler.

Kur’an’ın kıssalarındaki karakterler bu “iç içelik” hâlinin en güçlü örnekleridir.

---

1. Musa’nın Kavmi: Zulüm ve İnanç Arasında

Musa’nın kavmi, Kur’an’da hem büyük nimetlere tanık olan hem de anlık zaaflara düşen bir topluluk olarak anlatılır. Bu çift yönlülüğün en çarpıcı örneği, altın buzağı hadisesidir.

• Zulüm / sapma yönü:
  “Sonra Musa’nın kavminden, onun ardından buzağıyı benimsediler…”
  (A’râf 7/148)

• İnanç / dönüş yönü:
  “…Biz de buzağıyı edinmiş olanları bağışladık.”
  (Nisâ 4/153)

Aynı topluluk hem büyük bir sapmanın hem de ilahî affa yönelişin öznesidir. Kur’an, bu içsel çelişkiyi görünür kılar: İnsan bir anda zayıflar, ama bir anda da yönünü toparlayabilir. Bu, psikolojik gerçekliğin en duru anlatımıdır.

---

2. Yusuf’un Kardeşleri: Kıskançlık ve Pişmanlık Yan Yana

Yusuf kıssası, insan psikolojisinin ters köşe döngülerini en detaylı anlatan bölümlerden biridir.

• Kötülük / kıskançlık yönü:
  “Yusuf’u öldürün ya da onu uzak bir yere atın ki babanızın ilgisi sadece size kalsın.”
  (Yusuf 12/9)

• İçsel çöküş ve pişmanlık yönü:
  “Dediler ki: ‘Ey babamız! Biz gerçekten hata eden kimselerdik.’”
  (Yusuf 12/97)

Kur’an burada insanın karanlık duygularla (kıskançlık, nefret, çıkar) hareket edip sonra aynı kişi olarak içsel çözülme yaşayıp pişmanlığa erişebilmesini gösterir. Aynı birey hem fail hem mağdur, hem saldırgan hem arayıcı olabilir. Bu, insanın ruhsal dalgalanmasının evrensel bir fotoğrafıdır.

---

3. Nuh’un Kavmi: İnkar ve Açıklık Yan Yana

Nuh kıssasında toplumun bütünüyle inkârcı olmadığını, içinde tereddüt eden, sorgulayan, hatta bir ölçüde açık duran bireylerin olduğuna işaret edilir.

• İnkâr yönü:
  “Kavmi onu yalanladı.”
  (Şuara 26/105)

• Açıklık / yumuşama yönü:
  Nuh’un şu cümlesi toplumsal psikolojideki çatlağı gösterir:
  “Ben sizi zorlamıyorum… Ben sizi uyarmaya geldim.”
  (Hud 11/28–29)

Bu ifadeler, topluluğun tamamen kapalı olmadığını, “ikna edilme ihtimali olan” bir kesim bulunduğunu gösterir. Kur’an’ın pek çok yerinde, kavmin tamamen yok olmadığı; inat edenlerin yanında tereddüt edenlerin, duyup düşünenlerin de bulunduğu vurgulanır.

---

4. Kur’an’ın Ters Köşe Psikolojisi: İnsan Tek Boyutlu Değildir

Kur’an, insanı kategorilere sıkıştırmaz:

• Hem kötülük yapabilir hem pişmanlık duyabilir.

• Hem iman bilir hem gaflete düşer.

• Hem zulmeder hem adalet arar.

• Hem inkâra tutunur hem gerçeğe açık kapı bırakır.

Bu nedenle Kur’an, insan psikolojisini tek yönlü değil, katmanlı bir bilinç tablosu olarak çizer. İnsanın kalbinde aynı anda hem nur hem karanlık bulunabilir. Bu çelişkilerin farkına varmak, Kur’an’ın “ters köşe” dediğimiz bilinç uyandırma yöntemidir.

---

Mesaj: Ters Köşe Bilinci

👉 Kur’an’ın psikolojik ters köşesi şudur:

İnsan ne tamamen kötü ne tamamen iyidir; bilinç, bu karmaşıklığı görmek ve yönetmekle oluşur.

Kötülüğün içindeki iyilik kıvılcımı, iyiliğin içindeki zaaf ihtimali… Tüm bu iç içelik, insanın hem sorumluluğunu hem de umut kapısını oluşturur.

UYARI / HATIRLATMA

Bu metinlerde yer alan görüş, yorum ve çıkarımlar, beşerî çabanın bir ürünüdür.

Lütfen her ifadeyi Kur’an’ın bütünüyle değerlendirin; ayetlerin rehberliğinde tartın, ölçün ve doğrulayın. 

Hakikatin tek ölçüsü Allah’ın kitabıdır. Yanlış varsa bize, doğru varsa Allah’a aittir.

Diğer kategorize edilmiş yazılarımıza aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz

• 🗝 KONU BAŞLIKLARI 🔻