ALLAH’IN YARATMASI "her an devam eden bir ilahî eylem"
KUR’AN’DA ALLAH’IN YARATMASI: DİL, KAVRAM VE ANLAM DERİNLİĞİ
1. Giriş
Geleneksel İslâm anlayışında “yaratmak” kavramı, genellikle “yoktan var etme” şeklinde tanımlanır.
Oysa Kur’an’ın Arapça dili ve bağlamları incelendiğinde, Allah’ın yaratma eyleminin bundan çok daha geniş bir anlam yelpazesine sahip olduğu görülür.
Kur’an’da yaratma; ölçü koyma, düzenleme, denge kurma, uygun hâle getirme ve biçimlendirme gibi boyutları kapsayan sürekli bir ilahî faaliyet olarak sunulur.
2. Yaratma ile İlgili Temel Arapça Kökler ve Anlamları
Kur’an’da yaratma eylemini ifade eden birkaç ana kök vardır:
a. خَلَقَ (halaka)
-
Lügat anlamı: Ölçüye göre biçimlendirmek, planlamak, uygun hâle getirmek.
-
Öne çıkan boyut: Plan ve ölçü.
-
Örnek:
-
“Allah her şeyi yarattı ve bir ölçüye göre takdir etti.” (Furkan 2)
-
Burada yaratma sadece ortaya çıkarmak değil, miktar, ölçü ve sınır koymak anlamını taşır.
-
b. بَرَأَ (barea)
-
Lügat anlamı: Ortaya çıkarmak, bir varlığı belirgin hâle getirmek.
-
Öne çıkan boyut: Var oluşa çıkarma.
-
Örnek:
-
“O Allah ki yaratan (el-Hâlik), var eden (el-Bâri’) ve şekil veren (el-Musavvir)dir.” (Haşr 24)
-
c. فَطَرَ (fetara)
-
Lügat anlamı: Bir şeyi ilk defa başlatmak, özünden yaratmak.
-
Öne çıkan boyut: Başlangıç, fıtrat.
-
Örnek:
-
“Gökleri ve yeri yaratan Allah’tır (fâtıru’s-semâvâti ve’l-ard).” (En’âm 79)
-
d. صَوَّرَ (sawwra)
-
Lügat anlamı: Şekil vermek, biçimlendirmek.
-
Öne çıkan boyut: Biçim ve kimlik.
-
Örnek:
-
“Sizi şekillendirdi, şekillerinizi de güzel yaptı.” (Teğâbün 3)
-
💡 Dikkat çeken nokta: Kur’an’da yaratma, tek kelimelik bir eylem değil; tasarım → var etme → biçim verme şeklinde aşamalı bir süreçtir.
3. Kur’an’da Yaratmanın Kapsamı
Kur’an’da yaratma, sadece insanın veya canlıların var oluşuyla sınırlı değildir. Allah’ın yaratması, fiziksel, biyolojik, toplumsal, ahlaki ve hukuki düzen boyutlarını kapsar.
a. Fiziksel Yaratma
-
Evrenin ve tüm maddi varlıkların yaratılması (Bakara 29, En’âm 1)
-
Güneş, ay, yıldızların belirli ölçülerle yaratılması (Yâsîn 38-40)
b. Canlıların Yaratılması
-
İnsan: “Biz insanı en güzel biçimde yarattık.” (Tîn 4)
-
Hayvanlar: (Nahl 5-8)
c. Sosyal ve Hukuki Düzenin Yaratılması
-
Fıtrat yasası: “Allah’ın yaratmasında bir değişiklik bulamazsın.” (Rum 30)→ Burada “yaratma” evrensel ahlak ve adalet yasalarını ifade eder.
d. Maddi Olmayan Yaratma
-
“Elbiseyi yaratma” (Nahl 81) → insanın korunma sistemini ve medeniyet araçlarını içine alır.
-
“Demiri indirme” (Hadîd 25) → üretim ve güç sistemlerinin Allah’ın takdiriyle var kılınması.
4. Yaratmanın Sürekliliği
Kur’an’a göre Allah’ın yaratması tek seferlik bir olay değil, her an devam eden bir süreçtir:
-
“O, her an bir iştedir.” (Rahman 29)
-
“Size suret verdi ve suretlerinizi de güzel yaptı.” (Teğâbün 3) → fiil geçmiş zaman ama anlam sürekli.
Bu, evrendeki her değişim ve dönüşümün Allah’ın yaratma sisteminin bir parçası olduğunu gösterir.
5. Yaratma ve “Ol” Emri
Kur’an’da yaratmanın en veciz anlatımı كُنْ فَيَكُونُ (Ol der, o da olur) ifadesidir (Bakara 117).
Bu, Allah’ın yaratma kudretinin zamana, mekâna ve aracı unsurlara bağımlı olmadığını ifade eder.
Fakat “Ol” ifadesi, anlık mucizevi var oluş kadar, evrenin yasalarını harekete geçiren ilahî iradeyi de temsil eder.
6. Teolojik ve Felsefi Sonuçlar
-
Yaratma sadece madde üretmek değil, varlığa ölçü, anlam ve amaç kazandırmaktır.
-
Allah’ın yaratması statik değil, dinamik bir süreçtir.
-
“Yoktan var etme” anlayışı Kur’an’da vardır; ancak “var olanı dönüştürme ve yeniden biçimlendirme” anlamı da güçlüdür.
-
Yaratma, fıtrat düzeni ile doğrudan ilişkilidir; evrensel yasalar da yaratmanın bir parçasıdır.
7. Sonuç
Kur’an’da Allah’ın yaratması, tek boyutlu bir “yoktan var etme” algısından çok daha derin bir kavramdır.
Bu, plan, ölçü, düzen, var kılma ve biçim verme aşamalarını kapsayan bir ilahî süreçtir.
Yaratma sadece geçmişte olmuş bir mucize değil, her an devam eden bir ilahî eylemdir.
Dolayısıyla Kur’an’a göre evren, hayat ve insan; Allah’ın yaratma fiilinin aktif sahnesidir.
Yorumlar
Yorum Gönder